Audytowanie dostępności stron internetowych zgodnie ze standardem WCAG (Web Content Accessibility Guidelines)

Kwalifikacja adresowana jest do webmasterów, twórców serwisów internetowych, pracowników działów IT administracji publicznej i sektora prywatnego oraz podmiotów zajmujących się audytowaniem stron internetowych. Posiadanie kwalifikacji będzie również przydatne programistom, informatykom, studentom informatyki, pracownikom administracji publicznej pracującym przy obsłudze stron internetowych, nauczycielom i wykładowcom specjalizującym się w informatyce. Kwalifikacja odpowiada na potrzeby wszystkich osób, które zainteresowane są potwierdzeniem kwalifikacji audytowania dostępności stron internetowych zgodnie ze standardem WCAG.

Brak warunków

Kwalifikacja jest niezbędna dla osób zajmujących się audytowaniem stron internetowych podmiotów realizujących zadania publiczne, szczególnie w działach IT administracji publicznej i sektora prywatnego. Kwalifikacja daje również perspektywę zatrudnienia w firmach programistycznych oraz specjalizujących się w audytowaniu stron www, tworzeniu stron internetowych, jak również daje perspektywę samozatrudnienia przy audytowaniu stron internetowych.

Okres ważności dokumentu 5 lat. W sytuacji przedłużania ważności certyfikatu stosuje się metodę analizy dowodów i deklaracji połączoną z rozmową z komisją. Przedłużenie ważności certyfikatu wymaga przedstawienia dowodów na samodzielne przeprowadzenie 10 audytów stron internetowych w oparciu o standard WCAG, w ciągu 5 lat od czasu uzyskania certyfikatu. Przeprowadzana jest również rozmowa z komisją walidacyjną dotycząca przedstawionych dowodów.

Dostępność to właściwość środowiska (rzeczywistości cyfrowej, systemów informacyjno-komunikacyjnych, produktów, usług), która pozwala osobom z ograniczeniami funkcjonalnymi na korzystanie z niego na zasadzie równości z innymi. Dostępność jest dla wielu osób warunkiem prowadzenia niezależnego życia oraz uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju, społeczności lokalnej, szkoły i miejsca pracy. W przypadku jednostek realizujących zadania publiczne jest gwarantem realizacji prawa do informacji publicznej, które jest jednym z kluczowych praw człowieka. Przestrzeń cyfrowa jest obszarem, który jako jeden z nielicznych posiada sprecyzowany i zunifikowany standard dostępności WCAG (Web Content Accessibility Guidelines). WCAG to wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych opracowane przez konsorcjum W3C (World Wide Web Consortium). Jest zbiorem zasad, jakimi powinien kierować się audytor strony internetowej sprawdzając jej dostępność dla możliwie największej liczby użytkowników. Obowiązek audytowania stron internetowych zgodnie ze standardem WCAG oraz dostosowania istniejących stron do standardu wiąże się z cyfryzacją państwa oraz zmianami legislacyjnymi, w tym zmieniającym się prawodawstwem krajowym (ustawa w sprawie dostępności stron internetowych i aplikacji, przygotowywana przez Ministerstwo Cyfryzacji, regulacje związane z wdrożeniem dyrektywy European Accessibility Act przygotowywane przez Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju oraz planowana przez rząd ustawa o dostępności). Wszystkie strony internetowe podmiotów realizujących zadania publiczne muszą być dostępne dla osób z indywidualnymi potrzebami. Polskie prawo zobowiązuje podmioty publiczne [12] do dostosowania stron internetowych do potrzeb osób z indywidualnymi potrzebami. Paragraf 19. rozporządzenia brzmi: "w systemie teleinformatycznym podmiotu realizującego zadania publiczne służące prezentacji zasobów informacji należy zapewnić spełnienie przez ten system wymagań Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu AA, określonych w załączniku nr 4 do rozporządzenia". Do dostosowania stron internetowych został również zobligowany sektor telekomunikacyjny [13] oraz realizatorzy projektów finansowanych ze środków europejskich. Z danych Urzędu Komunikacji Elektronicznej wynika, że jedynie 30% stron internetowych największych przedsiębiorców telekomunikacyjnych spełnia częściowo wymogi WCAG (badanie przeprowadzone we współpracy z Fundacją Widzialni). Nie można więc uznać, że spełnienie wymagań ustawowych przez mniej niż 1/3 tzw. telekomów jest zadowalające. W związku z tym zapotrzebowanie na pracowników posiadających tę kwalifikację jest i będzie wysokie. Audyt strony internetowej, zgodnie z "Mapą dostępności" [6] opracowaną przez Grupę roboczą ds. dostępności zasobów internetowych, działającą przy Szerokim Porozumieniu na Rzecz Umiejętności Cyfrowych, jest niezbędnym elementem wdrażania dostępności cyfrowej w organizacji. Audyt strony internetowej jest potrzebny dla ustalenia, w jakim stopniu istniejący serwis www spełnia standard dostępności WCAG, na ile jest funkcjonalny dla użytkowników i jakie prace należy podjąć w celu usunięcia błędów. Istotne znaczenie tych działań podkreśla również program Dostępność Plus 2018-2025 [2], DZIAŁANIE 18 "Dostępne strony internetowe", zgodnie z którym: "Celem Działania jest zapewnienie dostępności publicznych serwisów i stron internetowych dla wszystkich obywateli. Stąd zaplanowano ich przegląd pod kątem spełnienia warunków standardu cyfrowego WCAG 2.0 oraz zgodności z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności. Na podstawie wyników audytu diagnozującego błędy w obrębie badanego serwisu, wprowadzone zostaną niezbędne usprawnienia. Realizacja Działania wpisuje się w prace na poziomie europejskim związane z wdrożeniem dyrektywy o dostępności stron internetowych sektora publicznego. Dyrektywa precyzyjnie stanowi, że dostępne mają być wszystkie strony administracji publicznej oraz innych podmiotów realizujących zadania publiczne, które do realizacji zadań wykorzystały środki publiczne. Minister Cyfryzacji wprowadzi odpowiednie rozwiązania prawne i organizacyjne (GOV.pl)". Kwalifikacja odpowiada na potrzeby nawet 30% społeczeństwa - osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. W tej grupie znajdują się osoby z niepełnosprawnościami – niewidome, niedowidzące, niesłyszące, słabosłyszące oraz mające trudności z obsługą urządzeń peryferyjnych, a także osoby starsze, obcokrajowcy, osoby korzystające ze starszego oprogramowania, jak również smartfonów i tabletów. Na podstawie raportu z audytu i dostosowania strony do wymagań standardu WCAG będą mogły swobodnie korzystać z zasobów stron internetowych. Kwalifikacja pozwala na wystandaryzowanie umiejętności audytowania stron internetowych zgodnie ze standardem WCAG. Osoby, które nabędą kwalifikację są niezbędne na rynku pracy, ponieważ potrafią przeprowadzić audyt dostępności stron internetowych dla osób z indywidualnymi potrzebami. Ich umiejętności zapewnią realizację założeń rządowego programu Dostępność Plus oraz projektów ustaw: ustawa o dostępności stron internetowych i aplikacji, ustawa o dostępności. Obecność tej kwalifikacji w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji jest istotna w obliczu wymagań prawa polskiego i unijnego. Lista dostępnych źródeł, na podstawie których przedstawiono zapotrzebowanie: [1] Badanie dostępności strony www w oparciu o WCAG, A. Marcinkowski, Fundacja Widzialni, Szerokie Porozumienie na Rzecz Umiejętności Cyfrowych, Orange Polska, 2016, http://www.widzialni.org/container/Badanie-dostepnosci-stron-www-w-oparciu-o-WCAG.pdf [2] Broszura Europejski Akt o Dostępności, KPRM, https://dsc.kprm.gov.pl/sites/default/files/eaa_broszura_kprm_28.09.2017.final__0.pdf [3] Dostępność stron internetowych ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb podmiotów realizujących zadania publiczne, Fundacja Widzialni 2014, http://widzialni.org/container/dostepnosc-stron-internetowych-ze-szczegolnym-uwzglednieniem-potrzeb-podmiotow-realizujacych-zadania-publiczne.pdf [4] Dostępność witryn internetowych instytucji publicznych dla osób niepełnosprawnych. Ocena zgodności z międzynarodowym standardem WCAG 2.0 oraz polskimi regulacjami prawnymi, Raport Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, Kraków 2013 r., http://www.jawnosc.pl/wp-content/uploads/2013/11/Raport-FIRR-Doste%CC%A8pnosc-witryn-internetowych-.pdf [5] Lista jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych (S.13), zgodnie z ESA2010 (stan na 31 grudnia 2016 r.), GUS, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/statystyka-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych/lista-jednostek-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych-s-13-zgodnie-z-esa2010-stan-na-31-grudnia-2016-r-,6,7.html [6] Mapa Dostępności, https://www.gov.pl/documents/31305/52168/mapa_dostepnosci.pdf/36cee6f5-dea3-cda2-c72e-e8d0b78098c1 [7] Metodologia badania dostępności strony www dla osób niepełnosprawnych, starszych i innych narażonych na wykluczenie cyfrowe w oparciu o WCAG 2.0", dr I. Mrocheń, A. Marcinkowski, P. Marcinkowski, M. Luboń, Fundacja Widzialni/ Uniwersytet Śląski, 2013, http://widzialni.org/container/metodologia-badania-dostepnosci-stron-www.pdf [8] Podręcznik dobrych praktyk WCAG 2.0, A. Marcinkowski, P. Marcinkowski, Fundacja Widzialni 2012, http://widzialni.org/download/podrecznik-dobrych-praktyk-wcag-2.0.pdf [9] Projekt Programu rządowego Dostępność Plus 2018-2025, https://www.miir.gov.pl/media/53301/Program_Dostepnosc_Plus.pdf [10] Raport z badań przeprowadzonych w ramach projektu Polska Akademia Dostępności, dr A. Widawska, dr Z. Wieczorek, dr hab. A. Wysocka, Fundacja Widzialni 2014, http://widzialni.org/container/raport-z-badan-przeprowadzonych-w-ramach-projektu-pad.pdf [11] Realizacja zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Poradnik dla realizatorów projektów i instytucji systemu wdrażania funduszy europejskich 2014-2020, https://cppc.gov.pl/wp-content/uploads/Poradnik_zasady-r%C3%B3wno%C5%9Bci-i-niedyskryminacji_2016.pdf [12] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120000526/O/D20120526.pdf [13] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140000464/O/D20140464.pdf

Z uwagi na brak zagadnień dostępności stron internetowych i standardu WCAG w programach nauczania, a jednocześnie konieczności spełnienia wymagań polskiego i unijnego prawa, ważna staje się możliwość uzyskania kwalifikacji pozwalającej audytować strony internetowe w zakresie dostępności. Kwalifikacja Audytowanie dostępności stron internetowych zgodnie ze standardem WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) jest kwalifikacją innowacyjną i odbiega od kwalifikacji ujętych w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji. Chcąc porównywać zestawy efektów uczenia się, można doszukać się jedynie pojedynczych efektów o zbliżonym charakterze w programach szkolnictwa zawodowego w ramach edukacji formalnej (np. EE.09. Programowanie, tworzenie i administrowanie stronami internetowymi i bazami danych i EE.07. Obsługa oprogramowania i sprzętu informatycznego wspomagających użytkownika z niepełnosprawnością wzrokową) oraz w programach studiów informatycznych. Obejmują one jednak szerszy zakres wiedzy, mają większą podbudowę teoretyczną, odpowiadają wymaganiom wyższego poziomu PRK i mają na tyle różny charakter, że bezpośrednie odniesienie ich do efektów uczenia się wymaganych dla opisywanej kwalifikacji nie jest zasadne. Kwalifikacja Audytowanie dostępności stron internetowych zgodnie ze standardem WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) różni się od kwalifikacji o zbliżonym charakterze. Różnice te dotyczą istoty kwalifikacji, którą jest ścisłe wyspecjalizowanie się w wykorzystywaniu standardu dostępności WCAG przy audytowaniu stron www, ze szczególnym zwróceniem uwagi na percepcję, funkcjonalność, zrozumiałość i rzetelność audytowanych stron www. Ponadto ważna jest wiedza na temat standardu WCAG i celu jego zastosowania; różnych grup osób narażonych na wykluczenie cyfrowe, ich potrzeb i narzędzi jakimi posługują się, a także umiejętność obsługi różnych automatycznych narzędzi do sprawdzania serwisu.

1. Etap weryfikacji
1.1. Metody
Do weryfikacji efektów uczenia się stosuje się wyłącznie metody: test teoretyczny, zadanie praktyczne (studium przypadku), wywiad ustrukturyzowany (rozmowa z komisją).
1.2. Zasoby kadrowe
Komisja walidacyjna składa się z minimum 2 członków, którzy spełniają następujące wymagania : - Przewodniczący komisji walidacyjnej: − posiada minimum pięcioletnie doświadczenie na stanowisku specjalisty ds. dostępności stron internetowych lub równoważnym związanym z dostępnością cyfrową stron internetowych, − przeprowadził minimum 100 audytów dostępności stron internetowych. - Wszyscy członkowie komisji walidacyjnej muszą: - posiadać udokumentowane trzyletnie doświadczenie (minimum 100 godzin szkoleniowych) w prowadzeniu szkoleń z zakresu dostępności cyfrowej. - posiadać udokumentowane doświadczenie w zakresie audytowania stron internetowych zgodnych ze standardem WCAG w ostatnich 3 latach przed powołaniem na członka komisji.
1.3. Sposób organizacji walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne
Weryfikacja efektów uczenia się składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. Część teoretyczna obejmuje test teoretyczny z zakresu znajomości standardu WCAG (zestaw 1). Może być przeprowadzana elektronicznie (np. na platformie internetowej wyposażonej w moduł egzaminacyjny) lub w wersji papierowej. Każda wersja testu teoretycznego musi spełniać standardy dostępności i być przeprowadzana pod nadzorem. Warunkiem przystąpienia do części praktycznej jest pozytywna weryfikacja części teoretycznej walidacji. Praktyczna część walidacji polega na wykonaniu zadań zgodnie z poleceniami zawartymi w arkuszu walidacyjnym. Zadania dotyczą badania serwisu www narzędziami automatycznymi oraz badania eksperckiego i przygotowania raportu z rekomendacjami poprawy błędów. Ocenie podlega efekt zadań praktycznych. Zadania będą wykonywane na odpowiednio wyposażonym i przygotowanym stanowisku komputerowym. Wywiad ustrukturyzowany odbywa się tuż po wykonaniu zadań praktycznych lub w trakcie ich wykonywania. Dotyczy rozwiązywania problemów z jednoczesnym wyjaśnianiem przez osobę walidowaną co robi, dlaczego to robi i co oznaczają jej działania. Praktyczną część walidacji przeprowadza się w pomieszczeniu wyposażonym w stanowisko komputerowe z systemem operacyjnym (np. Windows) i co najmniej dwie przeglądarki internetowe (np. Firefox i Chrome) oraz dostęp do połączenia internetowego i słuchawki. Do audytowania stron www konieczny jest również edytor tekstowy do sporządzenia propozycji poprawek serwisu internetowego oraz czytnik ekranu (screen reader), program z którego korzystają osoby niewidome. Wśród darmowych rozwiązań najpopularniejszym dla Windows jest NVDA, a dla MacOS, iOS Voice over. W czasie walidacji powinna być możliwość zainstalowania na komputerze innego oprogramowania lub dodatków do przeglądarek. Pomieszczenie egzaminacyjne powinno być dostępne dla osób niepełnosprawnych, a platforma internetowa spełniać standard WCAG 2.0 na poziomie AA.
2. Etapy identyfikowania i dokumentowania
Nie określa się wymagań dotyczących etapów identyfikowania i dokumentowania efektów uczenia się.

Informacje zawarte we wniosku, jak również opinie otrzymane w ramach konsultacji, wykazały zgodność kwalifikacji z potrzebami społecznymi oraz z zapotrzebowaniem na rynku pracy.