Wykorzystywanie standardu WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) przy tworzeniu i dostosowywaniu stron internetowych

Kwalifikacja adresowana jest do webmasterów i twórców serwisów internetowych, którzy na poziomie znajomości kodu strony będą wdrażać zmiany w serwisie. Posiadanie kwalifikacji będzie również przydatne programistom (web developerzy, front-end developerzy), informatykom, studentom informatyki, pracownikom administracji publicznej pracującym przy obsłudze stron internetowych, gdyż pozwoli na podjęcie zadań związanych z wykorzystaniem prawnie przyjętego standardu dostępności WCAG przy tworzeniu i dostosowywaniu stron www. Zainteresowani kwalifikacją mogą być także kierownicy i pracownicy działów IT, nauczyciele i wykładowcy specjalizujący się w informatyce. Kwalifikacja odpowiada na potrzeby wszystkich twórców, projektantów i wykonawców stron internetowych, którzy tworzą i planują tworzyć - zgodnie z polskim i europejskim prawem - strony internetowe dla instytucji, firm i organizacji korzystających ze środków publicznych oraz firm telekomunikacyjnych.

Nie określa się warunków, jakie musi spełnić osoba przystępująca do walidacji

Biorąc pod uwagę zapisy w polskim prawie (rozporządzenia i ustawy), które mówią o zgodności z WCAG stron www różnych podmiotów, kwalifikacja jest niezbędna dla osób zajmujących się tworzeniem i dostosowywaniem stron www w instytucjach publicznych i niepublicznych. Kwalifikacja daje perspektywę zatrudnienia w instytucjach przy obsłudze strony internetowej, w agencjach interaktywnych tworzących dostępne strony, jak również daje perspektywę samozatrudnienia przy tworzeniu i dostosowywaniu dostępnych stron internetowych.

Okres ważności dokumentu 5 lat.
W sytuacji przedłużania ważności certyfikatu stosuje się metodę analizy dowodów i deklaracji połączoną z rozmową z komisją. Przedłużenie ważności certyfikatu wymaga przedstawienia dowodów na samodzielne stworzenie minimum 10 stron internetowych w oparciu o standard WCAG w ciągu 5 lat od dnia uzyskania certyfikatu. Przeprowadzana jest również rozmowa z komisją walidacyjną dotycząca przedstawionych dowodów.

Dostępność rozumiana jest jako właściwość środowiska (przestrzeni fizycznej, rzeczywistości cyfrowej, systemów informacyjno-komunikacyjnych, produktów, usług), która pozwala osobom z ograniczeniami funkcjonalnymi (fizycznymi i poznawczymi) na korzystanie z niego na zasadzie równości z innymi. Dostępność jest dla wielu osób warunkiem prowadzenia niezależnego życia oraz uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju, społeczności lokalnej, szkoły i miejsca pracy. W przypadku jednostek realizujących zadania publiczne jest gwarantem realizacji prawa do informacji publicznej, które jest jednym z kluczowych praw człowieka. Przestrzeń cyfrowa jest obszarem, który jako jeden z nielicznych posiada sprecyzowany i zunifikowany standard dostępności - WCAG (Web Content Accessibility Guidelines). Są to wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych opracowane przez konsorcjum W3C (World Wide Web Consortium). WCAG jest zbiorem zasad, jakimi powinien kierować się twórca strony www, aby przygotować stronę dla możliwie największej liczby użytkowników. Obowiązek tworzenia stron internetowych zgodnie ze standardem WCAG oraz dostosowania istniejących stron do standardu wiąże się z cyfryzacją państwa oraz zmianami legislacyjnymi, w tym zmieniającym się prawodawstwem krajowym (ustawa w sprawie dostępności stron internetowych i aplikacji - Ministerstwo Cyfryzacji, regulacje wdrażające dyrektywę European Accessibility Act - Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju oraz ustawa o dostępności w ramach rządowego programu Dostępność Plus). Obecnie wszystkie serwisy administracji publicznej muszą być dostępne dla osób z indywidualnymi potrzebami. Polskie prawo w oparciu o standard WCAG zobowiązuje podmioty publiczne [15] do dostosowania stron internetowych do potrzeb tych osób (§ 19). Zgodnie z dyrektywą European Accessibility Act wszystkie podmioty korzystające ze środków publicznych oraz wybrane podmioty biznesowe będą musiały posiadać strony internetowe dostępne dla osób z indywidualnymi potrzebami. Nie wszystkim instytucjom udaje się wywiązać z zadań nałożonych przez "Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych". Widać postęp w realizacji zadań dostępności serwisów administracji publicznej, ponieważ w 2018 roku poziom dostępności wzrósł do 48,2% [10] i jest to ogromny postęp w stosunku do pierwszego opracowanego przez Fundację Widzialni Raportu Otwarcia 2013 - w którym poziom dostępności wynosił zaledwie 1,7%! Jednak ponad połowa tych serwisów w dalszym ciągu nie jest dostępna dla osób z indywidualnymi potrzebami. Do dostosowania stron internetowych do standardu WCAG został również zobligowany sektor telekomunikacyjny [14] oraz realizatorzy projektów finansowanych ze środków europejskich. W tej sferze zmiany w zakresie dostępności stron internetowych również postępują zbyt wolno. Z danych Urzędu Komunikacji Elektronicznej wynika, że jedynie 30% stron www największych przedsiębiorców telekomunikacyjnych spełnia częściowo wymogi WCAG (badanie przeprowadzone we współpracy z Fundacją Widzialni). Nie można więc uznać, że spełnienie wymagań ustawowych przez mniej niż 1/3 tzw. telekomów jest zadowalające. W związku z tym zapotrzebowanie na pracowników posiadających tę kwalifikację jest i będzie wysokie. Umiejętność dostosowania i stworzenia strony zgodnej ze standardem dostępności WCAG poszerza grono klientów, którzy w swoich zapytaniach, przetargach, itp. stawiają takie wymagania. Dlatego obecność osoby ze znajomością standardu WCAG w zespole zajmującym się tworzeniem i dostosowaniem stron www jest pożądana. Kwalifikacja odpowiada na zapotrzebowanie rządowego programu Dostępność Plus 2018-2025, przyjętego przez Radę Ministrów 17 lipca z 2018 roku. W ramach DZIAŁANIA 18 "Dostępne strony internetowe" planowane jest zapewnienie dostępności publicznych serwisów i stron internetowych dla wszystkich obywateli do 2025 r. Obrazuje to skalę zapotrzebowania na kwalifikację i rosnące zapotrzebowanie na fachowców w tej dziedzinie. Ustanowienie kwalifikacji odpowiada na potrzeby społeczne oraz gospodarcze kraju i Europy. Wpływa również korzystnie na zwiększenie samodzielności i komfortu życia osób narażonych na wykluczenie cyfrowe poprzez większą liczbę serwisów internetowych i e-usług, zgodnych ze standardem WCAG. Większa dostępność cyfrowa powoduje również powiększenie liczby odbiorców i klientów firm świadczących usługi online (telekomunikacja, bankowość, dostawcy prądu, gazu, wody, transport, aukcje, handel, itp.). Kwalifikacja odpowiada na potrzeby nawet 30% społeczeństwa - osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. Są to nie tylko osoby z niepełnosprawnościami (niewidome, niedowidzące, głuche lub mające trudności z obsługą myszki czy klawiatury), ale także obcokrajowcy, osoby korzystające ze starszego oprogramowania, a nawet korzystające ze smartfonów czy tabletów. Strona internetowa opracowana zgodnie ze standardem WCAG, a później zgodnie z nim administrowana i redagowana, pozwala na swobodne nawigowanie oraz zapoznanie się z jej treścią każdej osobie - niezależnie od sprawności, sytuacji materialnej czy sprzętu i oprogramowania, z którego korzysta. Osoby, które nabędą kwalifikację są niezbędne na rynku pracy, ponieważ potrafią tworzyć i dostosowywać strony internetowe dla osób z indywidualnymi potrzebami. Ich umiejętności zapewnią realizację założeń rządowego programu Dostępność Plus, Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności [15] oraz projektów ustaw: ustawa o dostępności stron internetowych i aplikacji, ustawa o dostępności. Obecność tej kwalifikacji w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji jest niezmiernie istotna w obliczu wymagań prawa polskiego i unijnego. Lista dostępnych źródeł, na podstawie których przedstawiono prognozy: [1] Badanie dostępności strony www w oparciu o WCAG, A. Marcinkowski, Fundacja Widzialni, Szerokie Porozumienie na Rzecz Umiejętności Cyfrowych, Orange Polska, 2016 http://www.widzialni.org/container/Badanie-dostepnosci-stron-www-w-oparciu-o-WCAG.pdf [2] Broszura Europejski Akt o Dostępności, KPRM, https://dsc.kprm.gov.pl/sites/default/files/eaa_broszura_kprm_28.09.2017.final__0.pdf [3] Dostępność stron internetowych ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb podmiotów realizujących zadania publiczne, Fundacja Widzialni 2014 http://widzialni.org/container/dostepnosc-stron-internetowych-ze-szczegolnym-uwzglednieniem-potrzeb-podmiotow-realizujacych-zadania-publiczne.pdf [4] Dostępność witryn internetowych instytucji publicznych dla osób niepełnosprawnych. Ocena zgodności z międzynarodowym standardem WCAG 2.0 oraz polskimi regulacjami prawnymi, Raport Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, Kraków 2013, http://www.jawnosc.pl/wp-content/uploads/2013/11/Raport-FIRR-Doste%CC%A8pnosc-witryn-internetowych-.pdf [5] Lista jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych (S.13), zgodnie z ESA2010 (stan na 31 grudnia 2016 r.), GUS, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/statystyka-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych/lista-jednostek-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych-s-13-zgodnie-z-esa2010-stan-na-31-grudnia-2016-r-,6,7.html [6] Metodologia badania dostępności strony www dla osób niepełnosprawnych, starszych i innych narażonych na wykluczenie cyfrowe w oparciu o WCAG 2.0, dr I. Mrocheń, A. Marcinkowski, P. Marcinkowski, M. Luboń, Fundacja Widzialni/ Uniwersytet Śląski, 2013, http://widzialni.org/container/metodologia-badania-dostepnosci-stron-www.pdf [7] Podręcznik dobrych praktyk WCAG 2.0, A. Marcinkowski, P. Marcinkowski, Fundacja Widzialni 2012 http://widzialni.org/download/podrecznik-dobrych-praktyk-wcag-2.0.pdf [8] Pracujący i wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2017 r. - dane wstępne, GUS, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-koszty-pracy/pracujacy-i-wynagrodzenia-w-gospodarce-narodowej-w-2017-r-dane-wstepne,17,1.html [9] Projekt Programu rządowego Dostępność Plus 2018-2025 https://www.miir.gov.pl/media/53301/Program_Dostepnosc_Plus.pdf [10] Raport Dostępności 2018, Fundacja Widzialni 2018 http://widzialni.org/container/raport-dostepnosci-2018.pdf [11] Raport Otwarcia, Fundacja Widzialni, 2013 http://widzialni.org/download/podrecznik-dobrych-praktyk-wcag-2.0.pdf [12] Raport z badań przeprowadzonych w ramach projektu Polska Akademia Dostępności, dr A. Widawska, dr Z. Wieczorek, dr hab. A. Wysocka, Fundacja Widzialni 2014 http://widzialni.org/container/raport-z-badan-przeprowadzonych-w-ramach-projektu-pad.pdf [13] Realizacja zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Poradnik dla realizatorów projektów i instytucji systemu wdrażania funduszy europejskich 2014-2020, https://cppc.gov.pl/wp-content/uploads/Poradnik_zasady-r%C3%B3wno%C5%9Bci-i-niedyskryminacji_2016.pdf [14] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140000464/O/D20140464.pdf [15] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120000526/O/D20120526.pdf

Aktualnie tematyka dostępności stron internetowych dla osób o indywidualnych potrzebach i standardu WCAG nie jest włączana do programów nauczania. Zbliżonych efektów uczenia się można dopatrywać się w programach szkolnictwa zawodowego (np. kwalifikacji "Programowanie, tworzenie i administrowanie stronami internetowymi i bazami danych [EE.09]") oraz studiów informatycznych. Kwalifikacja "Wykorzystanie standardu WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) przy tworzeniu i dostosowywaniu stron internetowych" różni się od kwalifikacji o zbliżonym charakterze. Różnice te dotyczą istoty kwalifikacji, którą jest ścisłe wyspecjalizowanie się w wykorzystywaniu standardu dostępności WCAG przy tworzeniu i dostosowywaniu stron www, ze szczególnym zwróceniem uwagi na percepcję, funkcjonalność, zrozumiałość i rzetelność tworzonych i dostosowywanych stron www. Ponadto ważna jest wiedza na temat standardu WCAG i celu jego zastosowania; różnych grup osób narażonych na wykluczenie cyfrowe, ich potrzeb i narzędzi jakimi posługują się, a także umiejętność obsługi różnych narzędzi, np. czytniki ekranu.

1. Etap weryfikacji
1.1. Metody
Do weryfikacji efektów uczenia się stosuje się wyłącznie metody: test teoretyczny, zadanie praktyczne (studium przypadku) uzupełnione rozmową z komisją.

1.2. Zasoby kadrowe
Komisja walidacyjna składa się z minimum 2 członków, którzy spełniają następujące wymagania: Przewodniczący komisji: - posiada minimum pięcioletnie doświadczenie na stanowisku specjalisty ds. dostępności stron internetowych lub równoważnym związanym z dostępnością cyfrową stron internetowych; - przeprowadził minimum 100 audytów dostępności stron www. Wszyscy członkowie komisji walidacyjnej muszą: - posiadać udokumentowane trzyletnie doświadczenie (minimum 100 godzin szkoleniowych) w prowadzeniu szkoleń z zakresu dostępności stron internetowych; - posiadać udokumentowane doświadczenie w zakresie tworzenia stron internetowych zgodnych ze standardem WCAG w ostatnich 3 latach przed powołaniem na członka komisji.

1.3. Sposób organizacji walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne
Weryfikacja efektów uczenia się składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. Część teoretyczna obejmuje test teoretyczny. Może być przeprowadzana elektronicznie (np. na platformie internetowej wyposażonej w moduł egzaminacyjny) lub w wersji papierowej. Każda wersja testu teoretycznego (elektroniczna lub papierowa) musi spełniać standardy dostępności i być przeprowadzana pod nadzorem. Warunkiem przystąpienia do części praktycznej jest pozytywna weryfikacja części teoretycznej walidacji. Praktyczną część walidacji przeprowadza się w pomieszczeniu wyposażonym w stanowisko komputerowe z systemem operacyjnym (np. Windows) i co najmniej dwie przeglądarki internetowe (np. Firefox i Chrome) oraz dostęp do połączenia internetowego i słuchawki. Konieczny jest również edytor kodu HTML, CSS, JavaScript do sporządzenia poprawek serwisu internetowego oraz czytnik ekranu (screen reader), program, z którego korzystają osoby niewidome (np. NVDA dla Windows, iOS VoiceOver dla MacOS). W czasie walidacji powinna być możliwość zainstalowania na komputerze innego oprogramowania lub dodatków do przeglądarek. Praktyczna część walidacji obejmuje wykonanie zadań praktycznych (obserwację w warunkach symulowanych). Rozmowa z komisją walidacyjną odbywa się tuż po wykonaniu zadań praktycznych i je uzupełnia. Pomieszczenie egzaminacyjne powinno być dostępne dla osób niepełnosprawnych, a platforma internetowa spełniać standard WCAG 2.0 na poziomie AA.

2. Etapy identyfikowania i dokumentowania
Nie określa się wymagań dotyczących etapów identyfikowania i dokumentowania efektów uczenia się.

Informacje zawarte we wniosku, jak również opinie otrzymane w ramach konsultacji, wykazały zgodność kwalifikacji z potrzebami społecznymi oraz z zapotrzebowaniem na rynku pracy.