Prowadzenie procesu treningu sportowego dla zawodniczek w ciąży i po porodzie

Kwalifikacja jest skierowana szczególnie do osób planujących i realizujących proces treningowy w dowolnych formach sportu z kobietami w okresie rozrodczym.

Aby przystąpić do procesu weryfikacji osiągnięcia efektów uczenia się wymaganych dla kwalifikacji, osoba musi posiadać:
- kwalifikację trenera dowolnej formy aktywności fizycznej (akceptowane są kwalifikacje trenerskie uzyskane przed wejściem w życie ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów (Dz. U. poz. 829), a także kwalifikacje uzyskane po 2013 r., potwierdzone przez akademie wychowania fizycznego, związki i federacje sportowe, podmioty akredytowane przez międzynarodowe organizacje reprezentatywne dla danego obszaru sportu oraz instytucje mające uprawnienia do certyfikowania kadr sportu zgodnie ze Zintegrowanym Systemem Kwalifikacji),
- co najmniej wykształcenie średnie lub ukończone studia wyższe z obszaru nauk o kulturze fizycznej ze specjalnością trenerską. W przypadku kwalifikacji instruktorskich lub trenerskich nadawanych przez inne niż wymienione organizacje dokumenty potwierdzające umiejętności będą poddawane osobnej weryfikacji.

Osoba posiadająca kwalifikację "Prowadzenie procesu treningu sportowego dla zawodniczek w ciąży i po porodzie" może być zatrudniana w klubach, związkach i federacjach sportowych, a także w fitness klubach i ośrodkach sportu i rekreacji w celu planowania i realizowania procesu treningowego w różnych formach sportu dla zawodniczek w ciąży lub po porodzie. Kwalifikacja może być również wykorzystana przez osoby prowadzące działalność gospodarczą w zakresie usług związanych z planowaniem i realizacją procesu treningowego dla kobiet w różnych formach sportu. Perspektywą dalszego rozwoju dla posiadaczy tej kwalifikacji może być uzyskanie umiejętności w kierunku np. prowadzenia profilaktycznych ćwiczeń mięśni dna miednicy dla kobiet.

Certyfikat ważny 5 lat. Ważność dokumentu zostanie przedłużona po uzyskaniu pozytywnej oceny z testu teoretycznego.

Kwalifikacja "Prowadzenie procesu treningu sportowego dla zawodniczek w ciąży i po porodzie" jest odpowiedzią na rosnącą w Polsce i na świecie popularność sportu kobiet. Międzynarodowy Komitet Olimpijski oraz narodowe federacje sportowe zachęcają kobiety do udziału w rywalizacji sportowej na najwyższym poziomie (1). W niektórych polskich związkach sportowych widoczny jest znaczący udział zawodniczek w członkostwie kadry narodowej (2). W większości dyscyplin kariera zawodnicza przypada na przeciętny wiek zachodzenia w ciążę i rodzenia dzieci, który w Polsce wynosi 26-28 lat (3). Wiele kobiet nie chce rezygnować z kariery zawodniczej, podejmując decyzję o macierzyństwie. Poza tym, jak najszybciej po urodzeniu dziecka planuje powrót do procesu treningowego (1). Aby im to zapewnić, trenerzy powinni posiadać odpowiednie kwalifikacje. W latach 2016-2017 zespół ekspertów pod przewodnictwem profesor Kari Bø wraz z medyczno-naukową komisją przy Międzynarodowym Komitecie Olimpijskim opublikował przeglądowe opracowania m.in. nt. wpływu procesu treningowego na przebieg ciąży, porodu, połogu i laktacji oraz występowanie dolegliwości ciążowych i połogowych (1,4,5). W oparciu o dostępne dane określono zalecenia do postępowania w przypadku ciąży u zawodniczek (6). Aby zapewnić bezpieczeństwo zarówno matce, jak i dziecku, przy utrzymaniu możliwie wysokiego poziomu sportowego, konieczna jest współpraca wysokiej klasy specjalistów łączących kompetencje zarówno z obszaru sportu wyczynowego, jak i położnictwa (7). Chociaż górne granice intensywności dla okresu ciąży nie zostały ustalone, przy każdej zawodniczce konieczna jest indywidualizacja podejścia oraz stała obserwacja, czy obciążenia treningowe nie wpływają negatywnie na przebieg ciąży lub laktacji. Szczególna uwaga powinna być kierowana na proces przyrostu masy ciała w ciąży i redukcji masy ciała po porodzie, a także unikanie przegrzewania i odwodnienia organizmu. Od trenera wymagane będą umiejętności analityczne, pozwalające na ocenę i modyfikację procesu treningowego, przy uwzględnieniu potrzeb i możliwości zawodniczki. Efektywna i bezpieczna realizacja celów treningowych będzie musiała opierać się na wysokich kompetencjach trenera w zakresie prowadzenia procesu treningowego w danej dyscyplinie. Przy rosnącej wiedzy nt. sportu w ciąży i po porodzie można spodziewać się, że grono kilku tysięcy trenerów sportu w Polsce będzie zainteresowanie uzyskaniem niniejszej kwalifikacji. Niewątpliwie włączenie jej do ZSK jest potrzebne, aby wzmacniać udział kobiet w sporcie wyczynowym i wydłużać ich karierę zawodniczą.

Źródła:
1. Bø K, Artal R, Barakat R, Brown W, Davies GAL, Dooley M, et al. Exercise and pregnancy in recreational and elite athletes: 2016 evidence summary from the IOC expert group meeting, Lausanne. Part 1-exercise in women planning pregnancy and those who are pregnant. British Journal of Sports Medicine. 2016;50(10):571-89.
2. Włoch R, Skóra K, Szankin K, Szeptycka E. Bariery równouprawnienia płci w sporcie. Ministerstwo Sportu i Turystyki.
3. Małżeństwa oraz dzietność w Polsce. Dostęp: malzenstwa_i_dzietnosc_w_polsce.pdf (stat.gov.pl) dostęp z dnia 13.11.2022.
4. Bø K, Artal R, Barakat R, Brown W, Dooley M, Evenson KR, et al. Exercise and pregnancy in recreational and elite athletes: 2016 evidence summary from the IOC expert group meeting, Lausanne. Part 2-the effect of exercise on the fetus, labour and birth. British Journal of Sports Medicine. 2016;50(21):1297-305.
5. Bø K, Artal R, Barakat R, Brown WJ, Davies GAL, Dooley M, et al. Exercise and pregnancy in recreational and elite athletes: 2016/17 evidence summary from the IOC Expert Group Meeting, Lausanne. Part 3-exercise in the postpartum period. British Journal of Sports Medicine. 2017;51(21):1516-25.
6. Szumilewicz A, Worska A, Santos-Rocha R, Oviedo-Caro MÁ. Evidence-based and practice-oriented guidelines for exercising during pregnancy In: Santos-Rocha R, editor. Exercise and Physical Activity During Pregnancy and Postpartum Evidence-Based Guidelines. 2 ed. Cham, Switzerland: Springer Nature Switzerland AG; 2022. p. 157-81.
7. ACOG Committee Opinion No. 804: Physical Activity and Exercise During Pregnancy and the Postpartum Period. Obstetrics and Gynecology. 2020; 135(4): pp. e178-e88.

Do tej pory żadna z kwalifikacji nadawanych poza systemami oświaty i szkolnictwa wyższego włączonych do ZSK nie potwierdza przygotowania zawodowego w zakresie wykonywania podobnych zadań zawodowych. Część zestawu efektów uczenia się 01 "Charakteryzowanie podstaw procesu treningowego w ciąży i po porodzie" może być osiągana w kształceniu położnych oraz lekarzy ginekologów-położników. Z kolei w toku studiów o kierunku fizjoterapia, rekreacja ruchowa, sport lub pokrewnym prawdopodobne jest uzyskanie efektów uczenia się również z pozostałych dwóch zestawów: 02 "Planowanie i realizowanie procesu treningowego w ciąży i po porodzie" oraz 03 "Promowanie procesu treningowego w ciąży i po porodzie". Jednak osiąganie efektów uczenia się zdefiniowanych dla kwalifikacji "Prowadzenie procesu treningowego dla zawodniczek w ciąży i po porodzie" w toku studiów uwarunkowane jest doborem treści kształcenia przez poszczególne uczelnie.

1. Etap weryfikacji

1.1. Metody
Do weryfikacji efektów uczenia się z zestawu 1 stosuje się test teoretyczny. Do weryfikacji efektów uczenia się w zestawie 2 stosuje się obserwację w warunkach symulowanych, w tym pracy z zawodniczką w ciąży i po porodzie oraz prowadzenia fragmentów jednostki treningowej, a także zadanie praktyczne polegające na samodzielnym przygotowaniu planu treningowego i przykładowego konspektu jednostki treningowej. Do weryfikacji efektów uczenia się w zestawie 3 stosuje się obserwację w warunkach symulowanych dyskusji prowadzonej z zawodniczką w ciąży lub po porodzie. Obserwacja w warunkach symulowanych może być uzupełniona rozmową z komisją walidacyjną, zwaną dalej "komisją". Dopuszcza się stosowanie analizy dowodów lub deklaracji w weryfikacji części lub wszystkich efektów uczenia się.

1.2. Zasoby kadrowe
Weryfikację efektów uczenia się przeprowadza komisja składająca się z co najmniej 3 osób, które:
- ukończyły studia wyższe na kierunku rekreacja ruchowa, sport, wychowanie fizyczne, fizjoterapia lub pokrewnym,
- posiadają co najmniej 5-letnie doświadczenie w planowaniu i prowadzeniu zajęć ruchowych dla kobiet w ciąży i po porodzie lub co najmniej 5-letnie doświadczenie w planowaniu i prowadzeniu procesu treningowego w dowolnej formie sportu dla kobiet w okresie rozrodczym,
- posiadają co najmniej 5-letnie doświadczenie w szkoleniu (w tym egzaminowaniu) w zakresie prowadzenia zajęć ruchowych w ciąży i po porodzie lub w zakresie planowania i prowadzenia procesu treningowego w dowolnej formie sportu dla kobiet w okresie rozrodczym.
Dodatkowo co najmniej jeden z członków komisji musi posiadać doświadczenie w zakresie działań związanych z wdrażaniem Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.
Te same wymogi powinny spełnić osoby projektujące walidację dla niniejszej kwalifikacji.

1.3. Sposób organizacji walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne Warunki organizacyjne i materialne niezbędne do prawidłowego prowadzenia walidacji: - sala do przeprowadzenia testu teoretycznego i do obserwacji w warunkach symulowanych dyskusji z zawodniczką, - sala sportowa wraz z typowym sprzętem sportowym (tj. maty, piłki gumowe, piłki lekarskie, hantle, sztangi, gumy oporowe, drabinki), - co najmniej jedna ochotniczka uczestnicząca w symulacjach.

2. Etapy identyfikowania i dokumentowania
Przed przystąpieniem do weryfikacji efektów uczenia się w zestawie 3, w oparciu o metodę analizy dowodów, kandydat musi dostarczyć dowody, tj. publikacje naukowe lub popularnonaukowe, wygłoszone referaty, przeprowadzenie pogadanek, własne opinie przedstawione w mediach z tematyki sportu kobiet w ciąży i po porodzie.

W ramach konsultacji środowiskowych, projekt kwalifikacji uzyskał dwie pozytywne opinie. Projekt otrzymał też aprobatę dwóch specjalistek w zakresie potrzeby społeczno-gospodarczej włączenia kwalifikacji do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji. Według ekspertów istnieje zdecydowanie potrzeba włączenia tej kwalifikacji w celu poprawy świadomości społeczeństwa w zakresie ukierunkowanych zaleceń dla poszczególnych grup odbiorców.