Projektowanie, znakowanie i odnawianie szlaków turystycznych

Zainteresowane uzyskaniem kwalifikacji mogą być: - osoby, które mają doświadczenie w znakowaniu szlaków i chcą potwierdzić swoje kwalifikacje w tym zakresie; - pracownicy Lasów Państwowych, parków narodowych i krajobrazowych; - pracownicy samorządów; - członkowie stowarzyszeń zajmujących się turystyką, rozwojem lokalnym; - pracownicy wypożyczalni sprzętu turystycznego; - przedsiębiorcy działający w branży turystycznej.

Wykształcenie średnie lub średnie branżowe

Osoba posiadająca kwalifikację może znaleźć zatrudnienie w:
- organizacjach turystycznych,
- lasach państwowych,
- parkach narodowych i krajobrazowych,
- jednostkach samorządu terytorialnego;
- stowarzyszeniach i fundacjach zajmujących się promocją regionu czy turystyką. Może także prowadzić własną działalność gospodarczą.

Certyfikat ważny jest 5 lat. W celu jego przedłużenia należy przesłać do instytucji certyfikującej dokumenty potwierdzające udział w odebranych pracach znakarskich (co najmniej dwóch) w ciągu ostatnich 5 lat.

Szlaki turystyczne są ważnym elementem przestrzeni turystycznej w Polsce. Pozwalają na bezpieczne i ciekawe uprawianie różnych form turystyki aktywnej. Istnieje wiele rodzajów szlaków turystycznych. Najbardziej rozbudowaną sieć szlaków stanowią szlaki piesze górskie i nizinne, z kolei najszybciej rozwijają się szlaki rowerowe. Oprócz wymienionych wyżej funkcjonują również inne, udostępniające ciekawą przestrzeń turystyczną: kajakowe, konne, narciarskie, ścieżki edukacyjne (przyrodnicze i historyczne). Szlaki mają za zadanie nie tylko ułatwić bezpieczne poruszanie się turysty z punktu A do B, ale też wskazać atrakcyjne miejsca i zachęcić do uprawiania różnych form aktywności. Istnienie szlaków turystycznych generuje ruch turystyczny oraz motywuje lokalne działania w zakresie turystyki, co ma znaczenie dla rozwoju regionów. Według danych PTTK za 2019 rok na terenie Polski wytyczono 77684,6 km szlaków turystycznych z czego 50282,1 km to szlaki piesze górskie i nizinne, 19174,3 km szlaki rowerowe, pozostałe stanowią szlaki edukacyjne, konne, kajakowe, narciarskie i inne. W ostatnim czasie na popularności zyskały najdłuższe, długodystansowe szlaki w Polsce, jak przykładowo Główny Szlak Beskidzki (498 km) oraz Główny Szlak Sudecki (444 km). Wielu turystów mierzy się z pokonywaniem tych tras w całości i w różnych warunkach. Ważne, aby szlaki te były dobrze utrzymane, a ich oznakowanie i odpowiednie przygotowanie pomagało w realizowaniu tych wyzwań. Przez tereny Polski przechodzą też cztery europejskie szlaki długodystansowe: Europejskie szlaki wędrówkowe - E3 i E8 (w górach) oraz E9 i E11 (północna Polska). Wpisują się w nie szlaki piesze PTTK. Ich prawidłowe utrzymanie ma znaczenie dla całego europejskiego systemu szlaków turystycznych. Powyższe dane nie obejmują szlaków znakowanych przez inne instytucje. Niestety, bardzo często nie podlegają one żadnemu monitoringowi. Kadra znakarska PTTK w 2019 roku stanowiła 1062 osoby. To osoby posiadające ważne uprawnienia znakarza szlaków PTTK, nie wszyscy jednak podejmują prace znakarskie. Przykładowo każdego roku przy udziale około 100 znakarzy PTTK odnawia się około ⅓ całego kilometrażu szlaków pieszych w górach! Powyższe statystyki pokazują, że sieć szlaków turystycznych w Polsce, która podlega nieustającym modernizacjom i zmianom, jest ogromna i wymaga ciągłego nadzoru oraz nakładów pracy wykwalifikowanej kadry znakarskiej. Dzięki PTTK powstała Instrukcja znakowania szlaków turystycznych PTTK, która stanowi zbiór zasad znakowania szlaków stosowany w całej Polsce, często też wykorzystywany przez znakujących poza PTTK. Przez dziesięciolecia został wykształcony spójny system znakowania szlaków (głównie pieszych), który jest uważany za jeden z lepszych w Europie. Niejednokrotnie wzorują się na nim inne kraje wprowadzające lub porządkujące swoje systemy znakarskie, jak na przykład Ukraina czy Gruzja, gdzie polscy znakarze prowadzili szkolenia i wspomagali tamtejsze kadry w znakowaniu. Szlaki turystyczne należy projektować i tworzyć zgodnie z zasadami znakowania, tak aby spełniały szereg niezbędnych warunków: bezpieczeństwa, spójności z już istniejącą siecią szlaków, atrakcyjności oraz zgodności z obowiązującymi przepisami. Szlaki turystyczne, aby dobrze służyły turystom w ramach zintegrowanej sieci szlaków, muszą być systematycznie weryfikowane i odnawiane, pozostawione same sobie przestają spełniać swoją rolę, a czasem nawet zniechęcają turystów do przyjeżdżania w dany rejon. Braki w oznakowaniu oraz zniszczone znaki mogą doprowadzić do zagubienia turystów i w związku z tym generować szereg innych zagrożeń. Szlaki turystyczne wymagają monitoringu, weryfikacji stanu oznakowania i regularnych napraw - odświeżania znaków, wymieniania tabliczek, czasem udrożniania ścieżki. Zarówno tworzenie nowych szlaków, jak i ich utrzymanie wymagają specjalnych kwalifikacji. Znakarz szlaków powinien przede wszystkim znać Instrukcję znakowania szlaków turystycznych PTTK, w której są zawarte wszystkie podstawowe zasady znakowania wszystkich typów szlaków, rodzaje i wymiary znaków, techniki znakowania oraz zasady projektowania. Absolutnie konieczna jest znajomość przepisów związanych ze znakowaniem, zwłaszcza odpowiednich elementów Prawa o Ruchu Drogowym, które bezpośrednio wpływa na znakowanie szlaków na drogach publicznych oraz innych przepisów regulujących dziedziny bezpośrednio związane z poszczególnymi rodzajami turystyki i związanymi z nimi szlakami. Proces powstawania nowego szlaku jest złożony z kilku etapów. Wymaga znajomości terenu i atrakcji turystycznych na nim występujących, odpowiedniego czytania i przygotowywania map, wielu godzin prac koncepcyjnych, uzgodnień i weryfikacji oraz konsultacji. Wszystko to w ramach przepisów prawa, które mogą wpływać na prowadzenie szlaków na danym obszarze. Aby przygotować i zrealizować taki projekt potrzebna jest odpowiednia wiedza i doświadczenie. Należy znać techniczne kwestie tworzenia szlaków, ale także umieć uchwycić potrzeby i oczekiwania turystów, tak aby tworzyć i znakować szlaki zachęcające do odwiedzenia regionów. Jest ważne, aby wyznakowane trasy dawały możliwość nawet nie wprawnemu turyście bezpiecznie realizować jego zamierzenia. Instytucje zlecające wykonanie lub odnowienie szlaku turystycznego potrzebują pewności, że zatrudnieni wykonawcy posiadają zweryfikowane i potwierdzone kwalifikacje do wykonania wymaganych prac, mają wiedzę dającą pewność, że zaprojektowane szlaki będą poprowadzone dobrze, mądrze, z korzyścią dla turystów i regionu oraz z zachowaniem odpowiednich przepisów. Stąd potrzeba stworzenia takiej kwalifikacji. Zgodnie z danymi Rocznika statystycznego GUS za 2018 r. w dziale Kultura, Turystyka i Sport podane są łączne długości różnych typów szlaków turystycznych dla ostatnich ośmiu lat, co daje możliwość monitorowania całej sieci. Niestety w niektórych kategoriach suma kilometrów gwałtownie spada. Pojawia się zatem pytanie - czy atrakcyjność tych szlaków zmalała, w związku z tym ubywa ich corocznie po kilkadziesiąt/kilkaset km? Niekoniecznie, raczej brak jest dostatecznie wyszkolonej kadry znakarzy, mogących odtworzyć stare oznakowanie lub wytyczyć nowe szlaki: piesze, rowerowe, kajakowe, konne lub narciarskie. Pomimo coraz większych nakładów finansowych samorządów lokalnych na rozwój szlaków turystycznych, zaczyna być odczuwalny brak wykwalifikowanych znakarzy. To od ich wiedzy przy projektowaniu przebiegu szlaku lub jego praktycznego wyznakowania zależy atrakcyjność szlaku, a przede wszystkim bezpieczeństwo osób z niego korzystających. Dlatego tak istotna jest standaryzacja wyszkolenia i wprowadzenie kwalifikacji do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji, umożliwiająca potwierdzenie umiejętności wykwalifikowanej (certyfikowanej) kadry znakarzy szlaków turystycznych. Jak ważne jest dobre oznakowanie szlaków turystycznych, zwłaszcza w trudniejszym terenie górskim, pokazał stworzony w 2014 roku raport wspólny Najwyższej Izby Kontroli i Najwyższego Urzędu Kontroli Republiki Słowackiej "Zapewnienie warunków bezpieczeństwa turystyki i rekreacji w górach", w którym poświęcono cały rozdział kwestii stanu szlaków turystycznych. Wówczas stan szlaków oceniono dobrze i bardzo dobrze, ale wskazano tam również zagrożenia i mankamenty związane z utrzymaniem sieci szlaków na terenach górskich. Istnienie specjalistów mających wiedzę i umiejętności, które pozwalają w odpowiedni sposób szybko reagować i pracować na szlakach, jest podstawą do zachowania dobrej jakości oznakowania. Przytoczone powyżej kwestie wyraźnie świadczą o potrzebie kształcenia i certyfikowania kadry znakarzy, która zapewni tworzenie i utrzymywanie szlaków turystycznych na najwyższym poziomie, jeśli chodzi o jakość wykonania, atrakcyjność i zapewnienie bezpieczeństwa. Zadbana infrastruktura szlakowa podnosi poziom oferty turystycznej i zachęca do odwiedzenia najciekawszych miejsc w regionie, ułatwia pracę samorządom, Lasów Państwowym oraz organizacjom pozarządowym działającym na potrzeby rozwoju turystyki.

Brak kwalifikacji o zbliżonym charakterze

1. Etapy weryfikacji
1.1. Metody W czasie weryfikacji stosuje się następujące metody:
- test teoretyczny,
- analiza dowodów i deklaracji,
- rozmowa z komisją (wywiad swobodny),
- obserwacja w warunkach rzeczywistych.

1.2. Zasoby kadrowe
Komisja walidacyjna składa się z minimum 3 osób. Minimum jeden z członków komisji walidacyjnej musi udokumentować posiadanie kwalifikacji pełnej z 6 PRK oraz udokumentować, że przez ostatnie pięć lat aktywnie uczestniczył w pracach znakarskich (w tym m.in. malowaniu lub koordynowaniu, projektowaniu, zlecaniu czy odbieraniu) oraz ma doświadczenie w znakowaniu (w tym m.in. malowaniu lub koordynowaniu, projektowaniu, zlecaniu czy odbieraniu) szlaków pieszych (minimum 100 km) i/lub rowerowych (minimum 100 km), i/lub kajakowych (minimum 10 km), i/lub konnych (minimum 10 km), i/lub narciarskich (minimum 10 km) potwierdzone w portfolio.

1.3. Sposób organizacji walidacji i warunki materialne do jej przeprowadzenia
Weryfikacja składa się z trzech części. W części pierwszej, za pomocą metody testu teoretycznego, potwierdzane są efekty uczenia się z zestawu 1 "Posługiwanie się wiedzą o znakowaniu szlaków". W części drugiej, za pomocą metody analizy dowodów i deklaracji oraz metody rozmowy z komisją (wywiad swobodny), potwierdzane są efekty uczenia się z zestawu 2 "Projektowanie i odnawianie szlaków". Kandydat losuje jeden z pięciu rodzajów szlaków oraz odcinek drogi wojewódzkiej (ze skrzyżowaniem i rondem) i przygotowuje projekt minimum 10 km wylosowanego szlaku oraz organizację ruchu drogowego dla szlaku rowerowego na wylosowanym odcinku drogi. Opracowane projekty są następnie podstawą rozmowy z komisją walidacyjną. W części trzeciej, za pomocą metody obserwacji w warunkach rzeczywistych, weryfikacji podlegają efekty uczenia się z zestawu 3 "Znakowanie szlaków". Każdy z kandydatów powinien oznakować minimum kilometr szlaku. Istnieje możliwość potwierdzenia efektów uczenia się z zestawu 3 za pomocą metody analizy dowodów i deklaracji, tj. przedstawienia portfolio oznakowanych szlaków z ostatnich 5 lat oraz rozmowy z komisją na ich temat. Instytucja certyfikująca powinna zapewnić:
- konkretny, istniejący szlak turystyczny wymagający odnowienia lub konkretny, zaplanowany szlak wymagający wytyczenia o długości odpowiedniej do liczby kandydatów (minimum 1 km na osobę),
- mapę terenu, na którym będą odbywały się prace znakarskie w ramach walidacji,
- materiały i narzędzia do znakowania szlaku, m.in. tabliczki, farby, szablony, pędzle, siekiery itp.,
- schemat drogi do przygotowania organizacji ruchu. Instytucja certyfikująca zapewnia kandydatom ubezpieczenie podczas weryfikacji (w warunkach rzeczywistych) efektów uczenia się zawartych w zestawie 3.

2. Identyfikowanie i dokumentowanie
Nie określa się wymagań dla tych etapów.

Kwalifikacja zdecydowanie odpowiada na potrzeby rynku pracy - zarówno aktualne, jak i prognozowane. Znakowane szlaki turystyczne są bowiem bardzo ważnym elementem zagospodarowania turystycznego, natomiast ich wytyczanie i znakowanie nie jest uregulowane państwowymi przepisami, co powoduje, że działalności polegającej na znakowaniu szlaków podejmują się różne podmioty, wykorzystując do tego z reguły publiczne pieniądze, a efekt niejednokrotnie jest problematyczny (biorąc pod uwagę przebieg szlaków i jakość prac znakarskich). Włączenie przedmiotowej kwalifikacji do ZSK umożliwi zapewnienie kompetentnych znakarzy, dając rękojmię jakości wykonywanych przez nich prac.