Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży

Kwalifikacja „Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży” jest skierowana przede wszystkim do: 1) psychologów i pedagogów pracujących z rodzinami, dziećmi i młodzieżą w systemie oświaty, ochrony zdrowia, wymiaru sprawiedliwości i pomocy społecznej; 2) lekarzy; 3) pielęgniarek w szczególności pielęgniarek mających doświadczenie w pracy z rodzinami, dziećmi i młodzieżą oraz 4) innych osób pracujących z rodzinami, dziećmi i młodzieżą.

Wykształcenie wyższe (kwalifikacja pełna z poziomu 6 PRK) z obszaru dziedzin: nauk społecznych, nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Przedstawienie zaświadczenia potwierdzającego co najmniej dwuletnie doświadczenie zawodowe w pracy z rodziną lub z dziećmi i młodzieżą oraz zaświadczenia o odbyciu szkolenia treningowego mającego na celu rozwój osobisty i budowanie świadomości własnych zasobów w kontekście pracy z innymi w wymiarze co najmniej 50 godzin w jednym z następujących typów szkoleń lub treningów: 1) grupy Balinta; 2) trening interpersonalny; 3) praca z geogramem.

Osoba posiadającą kwalifikację “Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży” będzie mogła znaleźć zatrudnienie w instytucjach funkcjonujących w ramach systemu ochrony zdrowia. Ponadto, będzie mogła znaleźć zatrudnienie w placówkach oświatowych, pomocy społecznej, wymiaru sprawiedliwości, które zgodnie z projektowanymi zmianami będą koordynować wsparcie w ramach różnych form opieki środowiskowej nad rodziną, dzieckiem i młodzieżą.

Certyfikat ważny bezterminowo dla osób wykonujących zadania terapeuty środowiskowego dzieci i młodzieży. W przypadku przerwy w wykonywaniu zadań terapeuty środowiskowego dzieci i młodzieży trwającej dłużej niż 5 lat certyfikat traci ważność.

W Polsce system ochrony zdrowia psychicznego oparty jest na świadczeniach specjalistycznych prowadzonych w formie ambulatoryjnej lub szpitalnej. W aktualnych rozwiązaniach bardzo zauważalny jest brak podstaw organizacyjnych i kadry profesjonalistów zatrudnionych do realizacji zadań z zakresu podstawowej opieki zdrowia psychicznego w usługach środowiskowych. To w sposób szczególny ogranicza rozwój usług w obszarze zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz utrudnia rozwój adekwatnej pomocy dzieciom i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi. Z badań epidemiologicznych wynika, że około 10% populacji dzieci i młodzieży przejawia problemy zdrowia psychicznego, które wymagają specjalistycznego oddziaływania psychologicznego lub psychiatrycznego. Ambulatoryjna opieka psychiatryczna w publicznej służbie zdrowia jest udzielana około 1,4% populacji w wieku rozwojowym. Ponadto, pomoc adresowana do dzieci i młodzieży z problemami zdrowia psychicznego jest rozproszona w różnych resortach i praktycznie nie jest skoordynowana. Z badań epidemiologicznych wynika, że większość zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży ma charakter zaburzeń emocjonalnych i zaburzeń zachowania, w których oprócz endogennych czynników etiologicznych istotną rolę odgrywają problemy środowiskowe i relacyjne. Szczególnie w tego typu zaburzeniach istotną rolę odgrywa wsparcie rodziny i środowiska wychowawczego. Niepełnoletni pacjent nie ma zdolności do podejmowania czynności prawnych (dopiero od 16 roku życia wymagana jest zgoda na leczenie psychiatryczne) oraz jest „zależny” od wspólnoty rodzinnej i więzi emocjonalnej z rodzicami lub innymi dorosłymi opiekunami prawnymi. W rozwiązywaniu problemów zdrowia psychicznego u dzieci i młodzieży konieczny jest zatem udział i zaangażowanie rodziny i środowiska wychowawczego. Stąd potrzeba rozwijania opieki zdrowia psychicznego także na poziomie podstawowym, bliżej środowiska życia dzieci i młodzieży, czyli blisko miejsca zamieszkania rodziny i lokalizacji szkoły. Dlatego niezbędnym jest stworzenie takiej kwalifikacji, która w systemie ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży będzie wykorzystywana do koordynacji wsparcia oraz prowadzenia terapii środowiskowej dzieci i młodzieży.

Brak odniesienia do kwalifikacji o zbliżonym charakterze

Metody stosowane w walidacji Do weryfikacji efektów uczenia się określonych dla niniejszej kwalifikacji dopuszcza się wyłącznie następujące metody: 1) standaryzowany test wiedzy; 2) analiza dowodów i deklaracji (za pomocą opisu przypadków odnoszących się do pracy z co najmniej 3 pacjentami niepełnoletnimi); 3) rozmowa na temat dostarczonych przez kandydata opisów przypadków – jako metoda uzupełniająca analizę dowodów, o których mowa w pkt 2. Do analizy dowodów i deklaracji jest niezbędne dostarczenie opisów przypadków odnoszących się do pracy co najmniej z trzema pacjentami niepełnoletnimi. Każdy opis przypadku dotyczy innej sytuacji niepełnoletniego pacjenta pod względem typu zgłaszanego problemu: 1) niepełnoletni powracający do systemu oświaty po pobycie w zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, sprawującego całodobową opiekę psychiatryczną lub odwykową; 2) niepełnoletni z zaburzeniami ogólnorozwojowymi; 3) niepełnoletni z zaburzeniami osobowości lub zaburzeniami zachowania; 4) niepełnoletni z problemem wynikającym z dysfunkcjonalnego środowiska, w którym przebywa. Opis przypadku (w postaci zanonimizowanej) zawiera: 1) istotne informacje dotyczące niepełnoletniego pacjenta; 2) opis głównego problemu rodziny i pacjenta dotyczącego funkcjonowania w różnych obszarach jego życia; 3) omówienie przeprowadzonego przez siebie wywiadu z niepełnoletnim pacjentem lub jego rodziną, lub nauczycielami; 4) diagnozę kliniczną lub funkcjonalną (przygotowane przez siebie lub otrzymaną od innych specjalistów); 5) wnioski z zebranych informacji uwzględniające zasoby pacjenta, jego rodziny i otoczenia; 6) propozycje pomocy wraz ze wskazaniem możliwych działań innych specjalistów; 7) plan i opis udzielanej przez siebie pomocy lub możliwej do otrzymania w danym systemie lub środowisku; 8) wnioski i ewaluacja lub omówienie, lub ocena podjętych działań wykonywanych osobiście oraz przez innych specjalistów, którzy byli zaangażowani we wsparcie niepełnoletniego pacjenta. Zasoby kadrowe – wymagania kompetencyjne w stosunku do osób przeprowadzających walidację Weryfikację efektów uczenia się przeprowadza komisja składająca się z co najmniej 3 osób. Wszystkie osoby mają wykształcenie wyższe i co najmniej 2 osoby posiadają min. 5-letnie doświadczenia zawodowe w obszarze wsparcia środowiskowego lub psychoterapii dzieci i młodzieży lub psychiatrii, szczególnie w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, w tym: 1) co najmniej jedna osoba posiada dyplom lekarza i specjalizację w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży; 2) co najmniej jedna osoba posiada dyplom magistra potwierdzający ukończenie studiów na kierunku psychologia; 3) co najmniej jedna osoba posiada doświadczenie dydaktyczne w szkole wyższej w zakresie nauczania i oceniania osób wykonujących zadania objęte daną kwalifikacją. Sposób prowadzenia walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne niezbędne do prawidłowego prowadzenia walidacji 1. Instytucja prowadząca walidację zapewnia: 1) salę egzaminacyjną do przeprowadzenia standaryzowanego testu wiedzy; 2) miejsce do przeprowadzania rozmowy na temat dostarczonych przez kandydata opisów przypadków, w zakresie objętym walidacją; 3) zamykane pomieszczenie do przechowywania dostarczonych przez kandydatów opisu przypadków i dokumentacji dotyczącej prowadzonych walidacji. 2. Instytucja prowadząca walidację jest obowiązana stosować rozwiązania zapewniające rozdzielenie procesów kształcenia i szkolenia od walidacji. W szczególności istotne jest zapewnienie bezstronności osób przeprowadzających walidację m.in. przez rozdział osobowy mający na celu zapobieganie konfliktowi interesów osób przeprowadzających walidację. Osoby te nie mogą weryfikować efektów uczenia się osób, które były przez nie przygotowywane do uzyskania kwalifikacji. 3. Instytucja prowadząca walidację jest obowiązana zapewnić możliwość odwołania się od decyzji kończącej walidację. Instytucja prowadząca walidację udziela uzasadnienia negatywnego wyniku wyłącznie na pisemny wniosek osoby poddającej się walidacji. Etapy identyfikowania i dokumentowania Nie określa się wymagań dla etapów identyfikowania i dokumentowania efektów uczenia się.

Podmioty biorące udział w konsultacjach środowiskowych oraz specjaliści do których zgodnie z art.19 ustawy o ZSK zwrócono się o opinię, identyfikują zapotrzebowanie na rynku usług medyczno- terapeutycznych na osoby specjalizujące się w pracy z dziećmi i młodzieżą w ich środowisku. Wśród podmiotów biorących udział w konsultacjach, kwestią budzącą pytania był zakres kompetencji przypisanych terapeucie środowiskowemu oraz ewentualne ich pokrywanie się z kompetencjami asystenta rodzinnego i pracownika socjalnego. Zadania tych dwóch ostatnich zawodów określa Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz o Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Zasadniczą różnicą pomiędzy terapeutą środowiskowym a pracownikami zatrudnionymi w ośrodkach pomocy społecznej, jest kontekst wejścia do systemu rodzinnego oraz definicja klienta. W przypadku pomocy społecznej, wsparcie w większości przypadków związane jest z kontekstem przymusu, co znacząco utrudnia nawiązanie terapeutycznej relacji specjalisty z rodziną. Wsparcie ze strony asystenta rodzinnego jest ograniczone czasowo - do 3 lat. W przypadku terapeuty środowiskowego obecny jest kontekst dobrowolności, co jest czynnikiem sprzyjającym tworzeniu się relacji terapeutycznej. Ważny jest brak ograniczeń czasowych. Ponadto działania terapeuty środowiskowego mają: (1) charakter zapobiegawczy i/ lub wczesnej interwencji w sytuacji kryzysu psychicznego; (2) pobudzać środowiska do uruchomienia zasobów niezbędnych w procesie zdrowienia dziecka/ nastolatka; (3) koordynować podejmowane działania terapeutyczne w celu kształtowania spójnego rozumienia problemów dziecka/ nastolatka i sposobów ich rozwiązania. Zatem działania terapeuty środowiskowego dzieci i młodzieży znacząco wykraczają poza kompetencje pracownika socjalnego i asystenta rodzinnego i stanowią uzupełnienie dla ich działań, wręcz wymagają współpracy w przypadku problemów z obszaru zdrowia psychicznego. Uwaga, iż usługa „poradnictwo psychologiczne” powinno być zastrzeżone dla psychologów, psychiatrów i psychoterapeutów została uwzględniona. Natomiast, podnoszona kwestia zbyt dużej ilość uprawnień oddanych jednej osobie wydaje się niezasadna, ponieważ model leczenia, w którym znajduje miejsce terapeuta środowiskowy dzieci i młodzieży zakłada, zespołową pracę wielu specjalistów. Po drugie propozycja ta wychodzi naprzeciw jednemu z głównych zarzutów kierowanych pod adresem obecnego systemu leczenia, a mianowicie braku skoordynowanej opieki medycznej. Ponadto ewaluacja procesu zdrowienia jest wpisana w specyfikę pracy w kontekście pomocowym - każdy specjalista w obszarze ochrony zdrowia prowadzi ocenę skuteczności swoich działań oraz weryfikuje plany leczenia na bieżąco. Uznano za zasadny postulat odnoszący się do wprowadzenia dodatkowo warunku 2- letniego udokumentowanego doświadczenia zawodowego/stażu. Dookreślono, że niezbędne jest „przedstawienie zaświadczenia potwierdzającego co najmniej dwuletnie doświadczenie zawodowe w pracy z rodziną lub z dziećmi i młodzieżą oraz zaświadczenia o odbyciu szkolenia treningowego mającego na celu rozwój osobisty i budowanie świadomości własnych zasobów w kontekście pracy z innymi wymiarze co najmniej 50 godzin w następujących typach szkoleń/treningów: 1) grupy Balinta lub 2) trening interpersonalny lub 3) praca z genogramem”.