Wdrażanie dostępności w organizacji

Kwalifikacja kierowana jest do pracowników podmiotów publicznych i niepublicznych odpowiedzialnych za wdrożenie standardów dostępności architektonicznej, cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej oraz przepisów prawa i dobrych praktyk z tego obszaru, a także osób świadczących na rynku tego typu usługi. Kwalifikacją mogą być zainteresowane również osoby, które zajmują stanowiska koordynatorów/pełnomocników ds. osób z niepełnosprawnościami (oraz pokrewnych) i chcą potwierdzić posiadaną wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne, a także do osób, które chcą przekwalifikować się i podjąć pracę w tym obszarze.

Nie określa się warunków, jakie musi spełnić osoba przystępująca do walidacji

Kwalifikacja daje perspektywę zatrudnienia w firmach i instytucjach objętych obowiązkiem zapewnienia dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami (podmioty publiczne, przedsiębiorstwa, w tym działające na rynkach regulowanych i świadczące usługi powszechne) oraz w podmiotach realizujących zadania publiczne. Osoba posiadająca kwalifikację “Wdrażanie dostępności w organizacji” będzie mogła zajmować stanowiska: pełnomocnik ds. osób niepełnosprawnych, pełnomocnik ds. dostępności, koordynator dostępności w organizacji itp., jak również będzie gotowa do świadczenia samodzielnie tego typu usługi na rynku.

Dokument ważny bezterminowo.

Dostępność to właściwość środowiska (przestrzeni fizycznej, rzeczywistości cyfrowej, systemów informacyjno-komunikacyjnych, produktów, usług), która pozwala osobom z ograniczeniami funkcjonalnymi (fizycznymi i poznawczymi) na korzystanie z niego na zasadzie równości z innymi. Dostępność jest dla wielu osób warunkiem prowadzenia niezależnego życia i uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju. Kwalifikacja odpowiada na zapotrzebowanie rządowego programu Dostępność Plus 2018-2025 [10], przyjętego przez Radę Ministrów 17 lipca 2018 roku. Ustanowienie kwalifikacji odpowiada na potrzeby społeczne oraz gospodarcze kraju i Europy. Wpływa również korzystnie na zwiększenie samodzielności i komfortu życia osób narażonych na wykluczenie społeczne poprzez większą liczbę organizacji (publicznych i niepublicznych) dostępnych dla osób ze szczególnymi potrzebami. Potrzeba ujednolicenia i standaryzacji procesu obsługi, dostępu do nauki, rozwoju zawodowego, rozrywki i uczestnictwa w życiu społecznym osób ze szczególnymi potrzebami, wyrażana jest zarówno przez administrację, sektor biznesowy, jak i środowiska działające w trzecim sektorze (organizacje pozarządowe). Powoduje to realne zapotrzebowanie na rynku na kwalifikację związaną z wdrażaniem dostępności w organizacji. Kluczowym odbiorcą kwalifikacji "Wdrażanie dostępności w organizacji" są podmioty publiczne, podmioty realizujące zadania publiczne, firmy działające na rynkach regulowanych i świadczące usługi publiczne oraz niektóre gałęzie biznesu objęte Dyrektywą European Accessibility Act [2]. Kwalifikacja potwierdza nabycie umiejętności umożliwiających świadczenie usługi koordynowania procesów związanych z wdrażaniem dostępności w organizacji na zasadach outsourcingu. Rozwiązanie jest zbliżone do stosowanego w przypadku ochrony danych osobowych, możliwym jest zatem świadczenie tego typu usługi przez osobę posiadającą kwalifikację na otwartym rynku przy obsłudze większej liczby klientów. Kwalifikacja przyniesie wiele korzyści zarówno organizacjom - poprawiając ich dostępność, jak i osobom ze szczególnymi potrzebami. Wpisuje się również w potrzebę doskonalenia umiejętności zawodowych pracowników w zakresie zapewniania dostępności organizacji w kluczowych obszarach jej działania (tj.: komunikacja, obsługa klienta, usługi, kadry, zarządzanie). Zainteresowani kwalifikacją mogą być m.in. pracownicy podmiotów publicznych i niepublicznych, w tym np. pełnomocnicy do spraw osób niepełnosprawnych, a także osoby odpowiedzialne za dostępność organizacji dla osób ze szczególnymi potrzebami. Dostępność organizacji dotyczy także osób niepełnosprawnych podejmujących w niej zatrudnienie. Obecny system aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnościami jest ukierunkowany na wsparcie pracodawców, natomiast nie uwzględnia konieczności udzielenia określonej pomocy osobie niepełnosprawnej. Konsekwencją takiego systemu jest m.in. niska aktywność zawodowa osób z niepełnosprawnościami. Współczynnik tej aktywności osób w wieku produkcyjnym w pierwszym kwartale 2016 r. wynosił 27,4%, a wskaźnik zatrudnienia 23,7% i jest on wciąż prawie dwukrotnie niższy niż średnia unijna (45%). Znacznie gorzej wyglądają wskaźniki dotyczące aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku 16 lat i więcej, odpowiednio: 16,9% i 14,7%. Każdego roku zwiększa się liczba osób niepełnosprawnych posiadających wykształcenie wyższe - według danych zawartych na stronie www.niepelnosprawni.gov.pl, np. w 2009 r. wynosiła ona 5,1% (w przypadku osób sprawnych 20,8%), a w 2014 r. już 9,8% (w przypadku osób sprawnych 27,1%). Jednak nie przekłada się to w sposób bezpośredni na wyrównany poziom zatrudnienia tej grupy osób w stosunku do osób sprawnych. Dysproporcje są znaczące - według danych za I kwartał 2016 r. [6] - współczynnik aktywności zawodowej w grupie osób posiadających wyższe wykształcenie wynosi 80,2%, w tym osób niepełnosprawnych ponad połowę mniej (32%), a wskaźnik zatrudnienia - 77,5% (dla ogółu ludności) i 28,4% (dla osób niepełnosprawnych). Również wyniki kontroli przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli [13] obrazują niekorzystne tendencje w zatrudnieniu osób z niepełnosprawnościami - wskaźnik tego zatrudnienia w urzędach naczelnych i centralnych organach administracji rządowej wzrósł w 2012 r. jedynie o 0,26 punktu procentowego (w porównaniu do stanu na koniec 2011 r.) i w grudniu 2012 r. kształtował się na poziomie około 2,4%, tj. w dalszym ciągu był znacznie niższy, niż wartość 6% określona w art. 21 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Wprowadzenie tej kwalifikacji może w długofalowym okresie przyczynić się do zwiększenia aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnościami, ponieważ wdrożenie standardów dostępności w organizacji zwiększy dostępność miejsc, w których osoby te będą mogły znaleźć zatrudnienie. Osoby, które nabędą kwalifikację "Wdrażanie dostępności w organizacji" są niezbędne na rynku pracy, ponieważ potrafią sprostać zadaniom wdrażania dostępności w organizacji oraz zadaniom określonym w programie Dostępność Plus. Kwalifikacja jest istotna w obliczu wymagań prawa polskiego i unijnego [10, 2]. Natomiast aktualnie tematyka dostępności w organizacji nie jest włączana do programów nauczania. Dodatkowo wiedza na ten temat jest rozproszona - podobnie jak kształcenie. Jej obecność w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji będzie potwierdzać odpowiednie kwalifikacje osób wdrażających standardy dostępności w organizacji. Lista dostępnych źródeł, na podstawie których przedstawiono zapotrzebowanie: [1] Badanie dostępności strony www w oparciu o WCAG, A. Marcinkowski, Fundacja Widzialni, Szerokie Porozumienie na Rzecz Umiejętności Cyfrowych, Orange Polska, 2016, http://www.widzialni.org/container/Badanie-dostepnosci-stron-www-w-oparciu-o-WCAG.pdf. [2] Broszura Europejski Akt o Dostępności, KPRM, https://dsc.kprm.gov.pl/sites/default/files/eaa_broszura_kprm_28.09.2017.final__0.pdf. [3] Dostępne wydarzenie w praktyce, M. Szczygielska, Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni, http://widzialni.org/download/dostepne-wydarzenia-w-praktyce-1468496914.pdf [4] Dostępność stron internetowych ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb podmiotów realizujących zadania publiczne, Fundacja Widzialni 2014, http://widzialni.org/container/dostepnosc-stron-internetowych-ze-szczegolnym-uwzglednieniem-potrzeb-podmiotow-realizujacych-zadania-publiczne.pdf. [5] Dostępność witryn internetowych instytucji publicznych dla osób niepełnosprawnych. Ocena zgodności z międzynarodowym standardem WCAG 2.0 oraz polskimi regulacjami prawnymi, Raport Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, Kraków 2013, http://www.jawnosc.pl/wp-content/uploads/2013/11/Raport-FIRR-Doste%CC%A8pnosc-witryn-internetowych-.pdf. [6] GUS, Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski - aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-bezrobotni-bierni-zawodowo-wg-bael/aktywnosc-ekonomiczna-ludnosci-polski-i-kwartal-2016-roku,4,20.html [7] Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych, http://www.unic.un.org.pl/dokumenty/Konwencja_Praw_Osob_Niepelnosprawnych.pdf. [8] Lista jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych (S.13), zgodnie z ESA2010 (stan na 31 grudnia 2016 r.), GUS, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/statystyka-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych/lista-jednostek-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych-s-13-zgodnie-z-esa2010-stan-na-31-grudnia-2016-r-,6,7.html. [9] Lista projektów realizowanych z Funduszy Europejskich w Polsce w latach 2014-2020, https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/projekty/lista-projektow/lista-projektow-realizowanych-z-funduszy-europejskich-w-polsce-w-latach-2014-2020/. [10] Programu rządowy Dostępność Plus 2018-2025 https://www.miir.gov.pl/media/62311/Program_Dostepnosc_Plus.pdf, [11] Raport z badań przeprowadzonych w ramach projektu Polska Akademia Dostępności, dr A. Widawska, dr Z. Wieczorek, dr hab. A. Wysocka, Fundacja Widzialni 2014, http://widzialni.org/container/raport-z-badan-przeprowadzonych-w-ramach-projektu-pad.pdf. [12] Realizacja zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Poradnik dla realizatorów projektów i instytucji systemu wdrażania funduszy europejskich 2014-2020, https://cppc.gov.pl/wp-content/uploads/Poradnik_zasady-r%C3%B3wno%C5%9Bci-i-niedyskryminacji_2016.pdf. [13] Zatrudnianie osób niepełnosprawnych w wybranych ministerstwach, urzędach centralnych i państwowych jednostkach organizacyjnych https://www.nik.gov.pl/plik/id,5180,vp,6707.pdf

Zbliżonych efektów uczenia się można by się dopatrywać w programach szkolnictwa zawodowego [np. EE.07. Obsługa oprogramowania i sprzętu informatycznego wspomagających użytkownika z niepełnosprawnością wzrokową, w zawodzie technik tyfloinformatyk";" 4P01700495. Technik grafiki i poligrafii cyfrowej (311943)","Przygotowywanie oraz wykonywanie prac graficznych i publikacji cyfrowych (AU.54.)", "EE.07. Obsługa oprogramowania i sprzętu informatycznego wspomagających użytkownika z niepełnosprawnością wzrokową"] oraz studiów informatycznych. W ramach poszczególnych studiów i kursów (np. tyflopedagogika, surdopedagogika, asystent osoby niepełnosprawnej, tłumacz audiowizualny) analizowane są wybrane tematy z zakresu dostępności. Kwalifikacja "Wdrażanie dostępności w organizacji" różni od przedstawionych powyżej tym, że agreguje w sobie różne problematyki związane z koordynowaniem wdrażania standardów dostępności w organizacji w celu zwiększenia ich dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami.

1. Etap weryfikacji 1.1. Metody Do weryfikacji efektów uczenia się stosuje się wyłącznie metody: test teoretyczny, analiza dowodów i deklaracji uzupełniona rozmową z komisją 1.2. Zasoby kadrowe Komisja walidacyjna składa się z co najmniej 2 członków, którzy spełniają następujące wymagania: przewodniczący komisji: − posiada minimum trzyletnie doświadczenie na stanowisku specjalisty do spraw dostępności w organizacji lub równoważnym związanym z dostępnością organizacji; − posiada udokumentowane doświadczenie w zakresie zarządzania dostępnością w organizacji w minimum 3 opisanych w kwalifikacji obszarach; Wszyscy członkowie komisji walidacyjnej muszą: − posiadać udokumentowane trzyletnie doświadczenie w prowadzeniu szkoleń z zakresu dostępności (minimum 100 godzin szkoleniowych); − posiadać udokumentowane doświadczenie w zakresie wdrażania standardów dostępności w ostatnich 2 latach przed powołaniem na członka komisji (co najmniej dwa wdrożenia). 1.3. Sposób organizacji walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne Weryfikacja efektów uczenia się składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. Część teoretyczna obejmuje test teoretyczny z zakresu znajomości standardu dostępności i przepisów prawa (zestaw 01). Warunkiem przystąpienia do części praktycznej jest pozytywny wynik z części teoretycznej walidacji. W części praktycznej weryfikacji efektów uczenia się (obejmującej zestawy 02 - 03) wykorzystuje się metodę analizy dowodów i deklaracji połączoną z rozmową komisji z uczestnikiem walidacji. Uczestnik walidacji przedstawia dowody w postaci portfolio wskazującego na dotychczasowe doświadczenie uczestnika walidacji w obszarze wdrożenia dostępności w organizacji. Przedstawienie portfolio nie jest obowiązkowe. Osoby, które nie dostarczyły portfolio przygotowują wskazane niżej materiały/prace; albo dowody przygotowane specjalnie do celów weryfikacji efektów uczenia się, tj. plan wdrożenia dostępności w organizacji oraz opracowany w formie pisemnej opis studium przypadku, w ramach którego opracowano plan wdrożenia dostępności w organizacji. Podczas walidacji kandydat do uzyskania kwalifikacji przedstawia przygotowany opis w postaci prezentacji multimedialnej. Po prezentacji komisja rozmawia z osobą przystępującą do walidacji na temat przygotowanych treści. Praktyczną część walidacji przeprowadza się w pomieszczeniu wyposażonym w stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu oraz rzutnik multimedialny. Pomieszczenie, w którym przeprowadzana jest walidacja, powinno być dostępne dla osób z niepełnosprawnościami, a w przypadku, gdy test teoretyczny przeprowadzany jest w systemie elektronicznym - platforma internetowa powinna spełniać obowiązujący standard WCAG na poziomie AA. 2. Etapy identyfikowania i dokumentowania Instytucja prowadząca proces walidacji zapewnia kandydatom wsparcie doradcy walidacyjnego w zakresie identyfikowania oraz dokumentowania efektów uczenia się. Korzystanie z tego wsparcia nie jest obowiązkowe. Doradca walidacyjny wspiera kandydata w przygotowaniu portfolio, w którym zawiera dokumentację dostosowania organizacji do standardów dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami. Zadaniem doradcy walidacyjnego jest wsparcie kandydata w procesie identyfikowania oraz dokumentowania efektów uczenia się, które mogą zostać potwierdzone metodą analizy dowodów. Doradca walidacyjny: - umie stosować metody i narzędzia pomocne przy identyfikowaniu i dokumentowaniu kompetencji; - zna zasady weryfikacji dowodów na osiągnięcie efektów uczenia się; - zna wymagane efekty uczenia się oraz kryteria weryfikacji ustalone dla niniejszej kwalifikacji.

Podczas konsultacji wniosku z zainteresowanymi środowiskami wpłynęła uwaga ogólna odnosząca się pozytywnie do proponowanego projektu nadawania kwalifikacji zawodowej z racji jej innowacyjnego nakierowania na wsparcie osób ze szczególnymi potrzebami. Opinie specjalistów dotyczące społeczno-gospodarczej potrzeby włączenia do ZSK kwalifikacji były pozytywne. Zgodnie z opiniami "Wdrażanie dostępności w organizacji" to ważna i potrzebna kwalifikacja. Jako najważniejszy argument przemawiający za włączeniem przedmiotowej do ZSK należy wskazać, że przyjęta przez Sejm ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami przewiduje obowiązek powołania koordynatora ds. dostępności w każdym organie administracji publicznej (rządowej i samorządowej), a więc włączenie kwalifikacji do ZSK odpowiadać będzie na istniejące i przyszłe potrzeby rynku pracy. Temat dostępności dla osób z niepełnosprawnościami ze względu na działania podejmowane zarówno przez polski rząd (program Dostępność plus i wynikająca z niego m.in. ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami) oraz Komisję Europejską (Dyrektywa dot. dostępności cyfrowej i wdrażająca ją ustawa o dostępności cyfrowej) oraz ratyfikowana przez Polskę i przyjęta także przez Unię Europejską Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami będzie miał coraz większe znaczenie zarówno w instytucjach publicznych jak i prywatnych. Ponadto, zdaniem specjalisty efekty uczenia się zawarte w kwalifikacji bez wątpienia odpowiadają na zapotrzebowanie rynkowe - obecne i przede wszystkim przyszłe (w szczególności po uchwaleniu ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami).