Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach rodzinnych

Kwalifikacją „Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach rodzinnych” mogą być zainteresowani w szczególności: mediatorzy, adwokaci, radcy prawni, sędziowie w stanie spoczynku, notariusze, psycholodzy, pedagodzy, pracownicy społeczni, kuratorzy, nauczyciele, socjolodzy, terapeuci, trenerzy, coachowie.

– osoba przystępująca do walidacji musi posiadać kwalifikację pełną na poziomie 6 PRK (studia wyższe: licencjat, inżynier), zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (Dz. U. z 2020 r. poz. 226), przedstawia 4 protokoły oraz 4 studia przypadku z przeprowadzonych mediacji rodzinnych, w tym przynajmniej 2 studia ze spisaną ugodą mediacyjną i przynajmniej 2, w ramach których odbyły się minimum 3 spotkania wspólne stron z przeprowadzonych przez siebie mediacji rodzinnych z ostatnich 3 lat przed przystąpieniem do walidacji. Dokumenty powinny być zanonimizowane lub pseudonimizowane; – przedstawienie sprawozdania z samorozwoju w roku poprzedzającym przystąpienie do walidacji.

Osoba posiadająca kwalifikację „Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach rodzinnych” może prowadzić mediacje rodzinne między innymi w ramach: własnej działalności gospodarczej, ośrodków mediacyjnych, ośrodków i poradni psychologicznych, NGO pracujących na rzecz rodziny, jednostek systemu pomocy społecznej, kancelarii adwokackich i radcowskich oraz w ramach punktów świadczenia nieodpłatnych porad prawnych. Osoba posiadająca kwalifikację może uzyskać wpis na listę stałych mediatorów prowadzoną przez sądy okręgowe po spełnieniu dodatkowych wymagań: nie była karana za przestępstwa umyślne, co najmniej 26-letnia, znająca język polski oraz posiadająca wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji - art. 157a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 52 z późn. zm.).

Ważność certyfikatu: 10 lat.

10 grudnia 2005 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, wprowadzająca procedurę mediacji w sprawach cywilnych, w tym także w sprawach rodzinnych. Ustawa stworzyła ogromną szansę, by sprawy rodzinne, będące przedmiotem rozstrzygnięć sądowych, mogły być rozwiązywane z pomocą mediatora, który wesprze strony w procesie bezpośrednich uzgodnień. Ministerstwo Sprawiedliwości planuje zmiany w KRiO od 2019 r., między innymi wprowadzając obligatoryjne rodzinne spotkania informacyjne. Wykorzystanie tej szansy jest szczególnie ważne wobec statystyk dotyczących liczby rozwodów w Polsce. Od 1980 r. systematycznie wzrasta w Polsce liczba rozwodów. W tymże roku było ich 39 tys., w 2000 roku 42 tys., w 2010 roku - 61 tys., a w 2018 roku - ok. 63 tys. Konsekwencje społeczne tak znaczącego wzrostu liczby orzekanych rozwodów są - i będą - bardzo poważne. Spory rozwodowe są jednym z najbardziej stresogennych i trudnych doświadczeń życiowych, nie tylko dla rozstających się dorosłych, ale przede wszystkim dla ich dzieci. Rozwód czy separacja rodziców jest dla każdego dziecka, bolesnym przeżyciem, które niesie ze sobą poważne psychologiczne konsekwencje: utratę poczucia bezpieczeństwa, lęk przed niewiadomą przyszłością, osłabienie bądź rozpad istotnych więzi uczuciowych. Może to skutkować licznymi konsekwencjami/objawami takimi jak: trudności w nauce, zaburzenia zachowania, objawy psychosomatyczne czy problemy uzależnieniowe. Należy pamiętać, że decyzje podejmowane w trakcie rozwodu mają decydujący wpływ na psychofizyczny rozwój dziecka uwikłanego w konflikt rodziców i w znaczący sposób wpływają na jego dalsze funkcjonowanie społeczne. Naturalne konsekwencje rozwodu rodziców dla dzieci są potęgowane przez specyfikę sądowej procedury, w której uczestniczy rodzina. Ustawia ona rodziców w roli przeciwników, a nie sprzymierzeńców poszukujących wspólnego rozwiązania. Taka konfrontacja rodzi w każdej ze stron dążenie do wygrania, zaostrza relacje partnerów i zamienia salę sądową w pole walki, której przedmiotem jest również często dziecko. Procedura sądowa niejednokrotnie nie gwarantuje zachowania równowagi pomiędzy stronami, powoduje podział na wygranych i przegranych, a to oznacza dalsze kłopoty dla rodziny, nawet już po zalegalizowaniu jej rozpadu. Rodzą się typowe dla rozwodu emocje takie jak: żal, poczucie pokrzywdzenia, złość, bezradność, chęć odwetu. Siła tych emocji powoduje często nietrwałość rozstrzygnięć sądowych. Sprawy wracają kolejny raz na wokandę (wnioski o zmianę wyroku w części dotyczącej władzy rodzicielskiej/kontaktów z dzieckiem, alimentów) i cała historia walki o wygraną powtarza się po raz kolejny. Jak pokazują wyniki badań, zastosowanie mediacji w sprawach rozwodowych może przynieść następujące korzyści: 1. Pomaga rodzicom lepiej skoncentrować się na potrzebach dzieci; 2. Pozwala na wypracowanie rozwiązań dostosowanych do potrzeb konkretnej rodziny-zindywidualizowanych i adekwatnych; 3. Zwiększa szansę na zapewnienie dziecku stabilnej przyszłości, a tym samym poczucia bezpieczeństwa poprzez wypracowanie rozwiązań bardziej szczegółowych niż rozstrzygnięcia sądowe; 4. Prowadzi do rozwiązań, które są trwałe, za które strony czują się odpowiedzialne; 5. Pomaga małżonkom w zachowaniu poprawnych relacji po rozwodzie, które pozwalają na wspólne uczestnictwo i zaangażowanie w wychowanie wspólnych dzieci. Ze statystyk Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, iż w okresie od wprowadzenia w życie ustawy, czyli od 10 grudnia 2005 do końca grudnia 2016 roku liczba spraw skierowanych do mediacji rodzinnych systematycznie, choć powoli, wzrasta. W 2006 roku do mediacji rodzinnej skierowano 127 spraw, w 2010 roku - 439 spraw a w 2015 roku 856 spraw. Praktykujący mediatorzy wskazują też, że znacząco zwiększa się liczba spraw, w których strony z własnej inicjatywy (bez skierowania sądu) podejmują mediacje przed lub w trakcie trwania spraw rozwodowych. Można zatem wnosić, że mediacja rodzinna staje się powoli skutecznym instrumentem minimalizowania negatywnych konsekwencji rozwodu wobec wszystkich członków rodziny, przede wszystkim dzieci. Włączenie kwalifikacji „Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach rodzinnych” do ZSK będzie uzupełnieniem standardów prowadzenia mediacji opracowanych i przyjętych 26.06.2006 przez Społeczną Radę do spraw Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości. Standardy te określają kompetencje mediatora na poziomie ogólnym. Opracowana kwalifikacja może też skutkować zwiększeniem zaufania sędziów i prawników do korzystania z mediacji rodzinnej.

W Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji znajdują się dwie kwalifikacje rynkowe o zbliżonym charakterze. Są to kwalifikacje: „Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych” i „Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach gospodarczych”. Kwalifikacja „Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach gospodarczych” nie posiada wspólnych efektów uczenia się z przedmiotową kwalifikacją. Kwalifikacja „Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych” dotyczy spraw cywilnych w szerokim zakresie, natomiast nie jest ukierunkowana na aspekty prawa rodzinnego i specyfikę pracy z konfliktem rodzinnym. Część efektów uczenia się właściwa dla kwalifikacji może być wspólna z efektami kształcenia na wybranych kierunkach studiów oraz studiów podyplomowych z zakresu mediacji rodzinnych. Charakter efektów uczenia się jest na tyle różny, że bezpośrednie odniesienie ich do efektów uczenia się wymaganych dla kwalifikacji „Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach rodzinnych” nie jest zasadne. Należy podkreślić, że w ramach systemu szkolnictwa wyższego posiadanie efektów kształcenia, pokrywających się zakresem z opisaną kwalifikacją rynkową, nie może zostać potwierdzone w całości w wyniku walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego. Włączenie kwalifikacji do ZSK umożliwi potwierdzenie kompetencji przez osoby, które chcą skorzystać z równoważnej do formalnej ścieżki uczenia się przez całe życie.

Metody Weryfikacja efektów uczenia się składa się z dwóch części. W części pierwszej obejmującej weryfikację efektów uczenia się z zestawów 1, 2 i 3 stosuje się wyłącznie metodę testu teoretycznego. Warunkiem przystąpienia do drugiej części weryfikacji jest zaliczenie części pierwszej. W drugiej części stosuje się metodę analizy dowodów i deklaracji uzupełnioną rozmową z komisją w celu przedstawienia i omówienia studium przypadku. Możliwe jest uzupełnienie tych metod obserwacją w warunkach symulowanych. Część druga weryfikacji obejmuje wszystkie zestawy efektów uczenia się. W ramach analizy dowodów i deklaracji dowodem muszą być 4 protokoły oraz 4 studia przypadku z prowadzenia mediacji rodzinnych, w tym przynajmniej 2 studia ze spisaną ugodą mediacyjną i przynajmniej 2, w ramach których odbyły się minimum 3 spotkania wspólne stron z przeprowadzonych mediacji rodzinnych z ostatnich 3 lat przed przystąpieniem do walidacji. Dokumenty powinny być zanonimizowane lub pseudonimizowane. Kolejnym dowodem musi być sprawozdanie z samorozwoju w roku poprzedzającym przystąpienie do walidacji. Zasoby kadrowe Weryfikację efektów uczenia się dla kwalifikacji przeprowadza trzyosobowa komisja. Każdy z członków komisji walidacyjnej musi spełniać następujące wymogi: - posiadać wykształcenie wyższe magisterskie; - posiadać ukończone studia lub szkolenie z zakresu mediacji rodzinnych (min. 80 godzin); - stosować zasady etyki zawodowej mediatora; - znać i stosować aktualnie obowiązujące regulacje prawne w zakresie mediacji; - znać i stosować standardy prowadzenia mediacji i postępowania mediatora opracowane przez Społeczną Radę ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Sporów i Konfliktów przy Ministrze Sprawiedliwości; - posiadać pełną zdolność do czynności prawnych i pełnię praw publicznych; - stosować kryteria weryfikacji przypisane do efektów uczenia się dla opisywanej kwalifikacji oraz kryteria oceny formalnej i merytorycznej dowodów na posiadanie efektów uczenia się właściwych dla opisywanej kwalifikacji; - stosować zasady prowadzenia weryfikacji, a także różne metody weryfikacji efektów uczenia się, zgodnie z celami walidacji i zasadami Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji; - posiadać min. 8-letnie doświadczenie w pracy mediatora rodzinnego (oświadczenie), przeprowadzić min. 150 mediacji (oświadczenie); - posiadać doświadczenie w prowadzeniu szkoleń przygotowujących do roli mediatora rodzinnego (min. 5 udokumentowanych referencjami lub umowami przeprowadzonych szkoleń, co najmniej 40-godzinnych). Sposób organizacji walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne. Podczas walidacji instytucja certyfikująca ma obowiązek zapewnić warunki do przeprowadzenia walidacji.

Udział w konsultacjach środowiskowych wzięły 3 podmioty: Polskie Centrum Mediacji, Stowarzyszenie Mediatorów Porozumienie oraz Stowarzyszenie Notariuszy RP. Dwa z trzech podmiotów opowiedziały się za potrzebą włączenia kwalifikacji rynkowej do ZSK, a jeden podmiot był przeciw. Uwagi do wniosku zgłosiły wszystkie podmioty biorące udział w konsultacjach. W części poświęconej "Opinii ogólnej dotyczącej wniosku o włączenie kwalifikacji do ZSK", jeden z opiniujących podmiotów zgłosił uwagi odnośnie przedwczesnego procedowania wniosku o włączenie kwalifikacji do ZSK oraz ogólne założenie certyfikacji zawodu mediatora w oparciu o standardy jednego środowiska mediacyjnego. W opinii podmiotu proponowane standardy odbiegają od standardów innych środowisk, które przekładają się zarówno na prowadzone mediacje rodzinne jak i standardy szkolenia mediatorów rodzinnych realizowane w ramach szkoleń specjalistycznych oraz studiów podyplomowych. Powyższe uwaga dotycząca standardów, została zgłoszona również przez Specjalistów w trakcie oceny do wnioskodawcy, a następnie została ona przesłana do Wnioskodawcy w przesłanych uwagach, który je uwzględnił i dokonał modyfikacji wniosku. Pozostałe podmioty w/w części wskazały na potrzebę włączenia kwalifikacji do ZSK. W części poświęconej "Krótkiej charakterystyce kwalifikacji oraz orientacyjny koszt uzyskania dokumentu potwierdzającego otrzymanie danej kwalifikacji" wskazano na potrzebę przeformułowania niektórych określeń, co zostało uczynione przez wnioskodawcę po przesłanych uwagach specjalistów i przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości. W części poświęconej "Warunkom, jakie musi spełnić osoba przystępująca do walidacji" wskazano na potrzebę doprecyzowania pewnych określeń i konieczność wykreślenia jednego ze sformułowań dotyczących spotkań stron. Podmiot zgłaszający uwagi zaproponował przy sformułowaniu: "3 spotkania wspólne stron z przeprowadzonych przez siebie mediacji rodzinnych" wykreślić słowo wspólne, ponieważ nie stanowi to podstaw do merytorycznej oceny mediatora. Wnioskodawca przedstawił wyczerpujące argumenty za utrzymaniem sformułowania zgodnie z intencją Wnioskodawcy. W części poświęconej "Wymaganiom dotyczącym walidacji i podmiotom przeprowadzającym walidacje" wskazano na konieczność zamiany sformułowania: "Możliwe jest uzupełnienie tych metod obserwacją w warunkach symulowanych" na "konieczne", ponieważ jak wskazał podmiot opiniujący, praca mediatora jest pracą praktyczną, a nie teoretyczną, dlatego też koniecznej jest sprawdzenie tej pracy egzaminem praktycznym (tj. symulacją mediacji). Powyższa uwaga została zgłoszona również przez specjalistów i przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości. Wnioskodawca przedstawił wyczerpujące argumenty za utrzymaniem sformułowania zgodnie z intencją Wnioskodawcy. W tej samej części została także zgłoszona uwaga odnośnie zasobów kadrowych i wymaganiach, co do posiadanego doświadczenia przez osoby przeprowadzające walidacje. W przesłanej opinii wskazano na konieczność zawarcia oświadczenia o przeprowadzeniu minimum 200 mediacji. Po przesłaniu uwag do Wnioskodawcy, ustalono ostateczną minimalną liczbę przeprowadzonych mediacji w ilości 150 mediacji. W części poświęconej "Okres ważności dokumentu potwierdzającego nadanie kwalifikacji i warunki przedłużenie jego ważności" wskazano na konieczność wydłużenia okresu ważności certyfikatu z 6 na 10 lat. Wnioskodawca po przesłanych uwagach, dokonał modyfikacji wniosku i zaakceptował powyższą propozycję. W świetle powyższych uwag zgłoszonych przez podmioty konsultujące wniosek, przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości podjęli decyzje o konieczności dalszych prac nad opisem kwalifikacji przez Wnioskodawcę i przedstawili pozytywną rekomendację wniosku do decyzji Ministra Sprawiedliwości.