Projektowanie i prowadzenie badań dostępności informacji elektronicznej z udziałem użytkowników-testerów z indywidualnymi potrzebami

Kwalifikacja przewidziana jest dla osób zajmujących się UX (User experience); zespołów UX w firmach zajmujących się tworzeniem stron internetowych, aplikacji w tym mobilnych, interfejsów cyfrowych np. biletomatów. Kwalifikacją mogą być zainteresowani również pracownicy firm zajmujący się szeroko rozumianym organizowaniem i przeprowadzaniem badania elementów elektronicznych pod kątem dostępności dla osób z indywidualnymi potrzebami, kontrolerzy NIK. Osoba posiadająca kwalifikację będzie mogła prowadzić własną działalność gospodarczą w tym zakresie.

Brak warunków

Kwalifikacja będzie stanowić potwierdzenie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych dla osób zajmujących się organizowaniem i przeprowadzaniem sprawdzania informacji elektronicznej z udziałem osób z indywidualnymi potrzebami w instytucjach publicznych i niepublicznych. Kwalifikacja daje perspektywę zatrudnienia w firmach tworzących lub badających strony internetowe, aplikacje w tym mobilne, interfejsy cyfrowe np. biletomaty. Możliwość zatrudnienia widoczna jest również w firmach sprawdzających elementy cyfrowe pod kątem dostępności cyfrowej, w komórkach kontrolujących NIK czy w działach IT np. w bankach, jak również daje perspektywę samozatrudnienia przy organizowaniu i koordynowaniu sprawdzania stron internetowych, aplikacji mobilnych, dokumentów cyfrowych zgodnie z AUX - Accessibility & User experience z udziałem użytkowników-testerów z indywidualnymi potrzebami.

Okres ważności dokumentu 5 lat. W sytuacji przedłużania ważności certyfikatu stosuje się metodę analizy dowodów i deklaracji oraz wywiadu swobodnego (rozmowy z komisją). Przedłużenie ważności certyfikatu wymaga przedstawienia dowodów na samodzielne zaprojektowanie i przeprowadzenie 10 badań AUX dostępności informacji elektronicznej z użytkownikami, w ciągu 5 lat od czasu uzyskania certyfikatu. Przeprowadzana jest również rozmowa z komisją walidacyjną dotycząca przedstawionych dowodów.

Dostępność to właściwość środowiska przestrzeni cyfrowej, systemów informacyjno-komunikacyjnych, produktów, usług), która pozwala osobom z ograniczeniami funkcjonalnymi (fizycznymi i poznawczymi) na korzystanie z niego na zasadzie równości z innymi. Dostępność jest dla wielu osób warunkiem prowadzenia niezależnego życia i uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju, społeczności lokalnej, szkoły i miejsca pracy. Przestrzeń cyfrowa jest obszarem, który jako jeden z nielicznych posiada sprecyzowany i zunifikowany standard dostępności WCAG (Web Content Accessibility Guidelines – dalej: WCAG), który stanowi wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych opracowane przez Inicjatywę Dostępności Sieci (Web Accessibility Initiative) działającą w ramach konsorcjum W3C ( World Wide Web Consortium). WCAG jest rodzajem zbioru zasad, jakimi powinien kierować się twórca informacji elektronicznej, aby przygotować stronę internetową dostępną dla wszystkich użytkowników, niezależnie od ich niepełnosprawności, wieku, używanego oprogramowania i sprzętu. Polskie prawo zobowiązuje podmioty publiczne do dostosowania stron internetowych do potrzeb osób z indywidualnymi potrzebami w oparciu o standard WCAG: "w systemie teleinformatycznym podmiotu realizującego zadania publiczne służące prezentacji zasobów informacji należy zapewnić spełnienie przez ten system wymagań Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu AA, określonych w załączniku nr 4 do rozporządzenia". [11, § 19]. Wszystkie zalecenia W3C dotyczące badania dostępności i zgodności z WCAG mówią o badaniu z użytkownikami niepełnosprawnymi. Bardzo często osoby zajmujący się dostępnością cyfrową, w tym również eksperci zajmujący się kodami źródłowymi stron internetowych, nie posiadają wiedzy dotyczącej działania technologii asystujących, nie potrafią ich używać i nie znają ograniczeń osób z niepełnosprawnościami. Uzyskanie umiejętności wskazanych w kwalifikacji będzie odpowiedzią na zapotrzebowanie na grupę zawodową, która będzie organizować badania z użytkownikami, dostarczając ekspertom wiedzy o błędach i nieprawidłowościach z obszaru dostępności informacji elektronicznej dla użytkowników o indywidualnych potrzebach. Do dostosowania stron internetowych został również zobligowany sektor telekomunikacyjny [12] oraz realizatorzy projektów finansowanych ze środków unijnych.Według dostępnych metodologii badań m.in. metodologię opracowaną przez Fundację Widzialni oraz Uniwersytet Śląski [6], dostosowanie takie powinno być przeprowadzone z udziałem osób z indywidualnymi potrzebami. Połączenie umiejętności badania pod kątem dostępności cyfrowej oraz użyteczności z umiejętnością przeprowadzania badania z udziałem użytkowników-testerów z indywidualnymi potrzebami zostało określone jako AUX - Accessibility & User experience. Celem badania AUX jest określenie stanu dostępności strony internetowej, aplikacji mobilnej lub dokumentu elektronicznego dla jak największej liczby użytkowników niezależnie od ich niepełnosprawności, zastosowanego sprzętu i oprogramowania. Badanie przeprowadzane jest z uwzględnieniem wszystkich użytkowników o indywidualnych potrzebach. Idea dostępności (accessibility) wyklucza sama z siebie segmentację użytkowników, a zgodność strony internetowej ze standardem WCAG zapobiega wykluczeniu cyfrowemu. W badaniu dostępności stron internetowych, aplikacji mobilnych oraz dokumentów cyfrowych z użytkownikami bierze udział kilkuosobowy zespół składający się z osób z indywidualnymi potrzebami (m.in. osób niewidomych, niedowidzących i niesłyszących). Użytkownicy-testerzy badają stronę internetową, aplikację lub dokument cyfrowy z wykorzystaniem oprogramowania asystującego, takiego jak programy powiększające czy programy czytające. Osoby niesłyszące sprawdzają stronę internetową pod kątem jakości treści i stopnia jej zrozumienia. Prowadzący badanie analizuje przeznaczenie strony internetowej, zastosowane technologie i języki programowania, określa specyficzne funkcjonalności, przygotowuje zestawy zadań adekwatne do przedmiotu i celu przeprowadzanego badania, dobiera zespoły testerów, przygotowuje wyniki z raportów testerów. Badanie może być przeprowadzone w dwóch wariantach: - użytkownicy-testerzy przeprowadzają badanie na sprzęcie i oprogramowaniu używanym przez siebie na co dzień, przygotowują w formie opisowej wyniki przeprowadzonego badania i przesyłają do prowadzącego badanie lub - użytkownicy-testerzy przeprowadzają badanie w pomieszczeniu z przygotowanymi stanowiskami komputerowymi i oprogramowaniem a prowadzący badanie na bieżąco rejestruje postęp prac i wyniki badania. Wynikiem badania jest raport podsumowujący wyniki z raportów użytkowników-testerów, zawierający odnalezione błędy na stronie internetowej, wraz z opisem implikacji jakie te nieprawidłowości powodują dla osób o indywidualnych potrzebach. Raport ten trafia do osoby tworzącej pełny raport z audytu dostępności. Kwalifikacja odpowiada na zapotrzebowanie rządowego programu Dostępność Plus 2018-2025, przyjętego przez Radę Ministrów 17 lipca 2018 roku. W ramach DZIAŁANIA 18 "Dostępne strony internetowe" planowane jest zapewnienie dostępności publicznych stron internetowych dla wszystkich obywateli do 2025 r. Obrazuje to skalę zapotrzebowania na kwalifikację i rosnące zapotrzebowanie na specjalistów z zakresu projektowania i prowadzenia badania dostępności informacji elektronicznej z udziałem użytkowników-testerów z indywidualnymi potrzebami. Każdy wykonawca odpowiadający za dostosowanie lub stworzenie nowego zasobu cyfrowego podmiotu korzystającego ze środków publicznych, musi przeprowadzić lub zagwarantować przeprowadzenie badania dostępności tego zasobu przez podmiot zewnętrzny [10]. Oprócz badania eksperckiego, niezbędne jest również badanie przeprowadzone wspólnie z użytkownikami z indywidualnymi potrzebami. Audyt strony internetowej, zgodnie z "Mapą dostępności" opracowaną przez Grupę roboczą ds. dostępności zasobów internetowych, działającą przy Szerokim Porozumieniu na Rzecz Umiejętności Cyfrowych [5] połączony z badaniem z udziałem użytkowników-testerów z niepełnosprawnościami, jest niezbędnym elementem wdrażania dostępności cyfrowej w organizacji. Mapa dostępności powstała, by posłużyć podmiotom zobowiązanym do dostosowania swoich stron internetowych do standardu WCAG, do skuteczniejszego wdrażania rozporządzenia KRI. W dokumencie podkreślona jest istota prowadzenia audytu dostępności w formie dwuetapowej – analizy eksperckiej oraz analizy z perspektywy użytkowników-testerów z indywidualnymi potrzebami. Kwalifikacja "Projektowanie i prowadzenie badania dostępności informacji elektronicznej z udziałem użytkowników-testerów z indywidualnymi potrzebami" standaryzuje umiejętności organizowania badania konsultanckiego dostępności stron internetowych, aplikacji mobilnych, dokumentów cyfrowych oraz innych informacji i interfejsów elektronicznych w oparciu o międzynarodowy standard dostępności WCAG, a także w oparciu o szczegółową metodologię badania [6]. Obecność tej kwalifikacji w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji jest istotna z uwagi na potwierdzenie odpowiednich kwalifikacji zapewniających wysoką jakość badań z udziałem użytkowników-testerów z indywidualnymi potrzebami, a także jest niezbędna w obliczu wymagań prawa polskiego i unijnego. Lista dostępnych źródeł, na podstawie których przedstawiono zapotrzebowanie: [1] Badanie dostępności strony www w oparciu o WCAG, A. Marcinkowski, Fundacja Widzialni, Szerokie Porozumienie na Rzecz Umiejętności Cyfrowych, Orange Polska, 2016, http://www.widzialni.org/container/Badanie-dostepnosci-stron-www-w-oparciu-o-WCAG.pdf [2] Dostępność stron internetowych ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb podmiotów realizujących zadania publiczne, Fundacja Widzialni 2014, http://widzialni.org/container/dostepnosc-stron-internetowych-ze-szczegolnym-uwzglednieniem-potrzeb-podmiotow-realizujacych-zadania-publiczne.pdf [3] Dostępność witryn internetowych instytucji publicznych dla osób niepełnosprawnych. Ocena zgodności z międzynarodowym standardem WCAG 2.0 oraz polskimi regulacjami prawnymi, Raport Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, Kraków 2013, http://www.jawnosc.pl/wp-content/uploads/2013/11/Raport-FIRR-Doste%CC%A8pnosc-witryn-internetowych-.pdf [4] Lista jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych (S.13), zgodnie z ESA2010 (stan na 31 grudnia 2016 r.), GUS, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/statystyka-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych/lista-jednostek-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych-s-13-zgodnie-z-esa2010-stan-na-31-grudnia-2016-r-,6,7.html [5] Mapa Dostępności, https://www.gov.pl/documents/31305/52168/mapa_dostepnosci.pdf/36cee6f5-dea3-cda2-c72e-e8d0b78098c1 [6] Metodologię badania dostępności strony www dla osób niepełnosprawnych, starszych i innych narażonych na wykluczenie cyfrowe w oparciu o WCAG 2.0", dr I. Mrocheń, A. Marcinkowski, P. Marcinkowski, M. Luboń, Fundacja Widzialni/ Uniwersytet Śląski, 2013, http://widzialni.org/container/metodologia-badania-dostepnosci-stron-www.pdf [7] Podręcznik dobrych praktyk WCAG 2.0, A. Marcinkowski, P. Marcinkowski, Fundacja Widzialni 2012, http://widzialni.org/download/podrecznik-dobrych-praktyk-wcag-2.0.pdf [8] Projekt Programu rządowego Dostępność Plus 2018-2025, https://www.miir.gov.pl/media/53301/Program_Dostepnosc_Plus.pdf [9] Raport z badań przeprowadzonych w ramach projektu Polska Akademia Dostępności, dr A. Widawska, dr Z. Wieczorek, dr hab. A. Wysocka, Fundacja Widzialni 2014, http://widzialni.org/container/raport-z-badan-przeprowadzonych-w-ramach-projektu-pad.pdf [10] Realizacja zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Poradnik dla realizatorów projektów i instytucji systemu wdrażania funduszy europejskich 2014-2020, https://cppc.gov.pl/wp-content/uploads/Poradnik_zasady-r%C3%B3wno%C5%9Bci-i-niedyskryminacji_2016.pdf [11] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120000526/O/D20120526.pdf [12] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140000464/O/D20140464.pdf

Kwalifikacja odpowiada na potrzeby rynku na innowacyjną usługę w zakresie dostępności stron internetowych, aplikacji mobilnych i dokumentów cyfrowych. Badanie AUX jest połączeniem umiejętności badania dostępności cyfrowej i użyteczności z umiejętnością prowadzenia badania z udziałem użytkowników-testerówz indywidualnymi potrzebami. Kwalifikacja "Projektowanie i prowadzenie badania dostępności informacji elektronicznej z udziałem użytkowników-testerów z indywidualnymi potrzebami" różni się od kwalifikacji o zbliżonym charakterze. Różnice wynikają z istoty kwalifikacji, w której występuje połączenie umiejętności badania stron internetowych, aplikacji mobilnych i dokumentów cyfrowych pod kątem dostępności oraz badania przeprowadzanego z udziałem użytkowników-testerów z indywidualnymi potrzebami.

1. Etap weryfikacji
1.1. Metody
Do weryfikacji efektów uczenia się stosuje się wyłącznie metody: test teoretyczny, zadanie praktyczne uzupełnione rozmową z komisją, obserwacja w warunkach symulowanych.

1.2. Zasoby kadrowe
Komisja walidacyjna składa się z minimum 2 członków, którzy spełniają następujące wymagania: Przewodniczący komisji walidacyjnej: − posiada minimum pięcioletnie doświadczenie na stanowisku specjalisty ds. dostępności cyfrowej lub równoważnym związanym z prowadzeniem badań nad dostępnością cyfrową z udziałem osób z indywidualnymi potrzebami; − w ciągu trzech ostatnich lat przeprowadził minimum 100 audytów dostępności stron internetowych, w tym co najmniej 50 z udziałem użytkowników-testerów z indywidualnymi potrzebami. Wszyscy członkowie komisji walidacyjnej muszą: - posiadać udokumentowane doświadczenie (minimum 100 godzin szkoleniowych) w prowadzeniu szkoleń z zakresu dostępności cyfrowej.

1.3. Sposób organizacji walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne
Weryfikacja efektów uczenia się składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. Część teoretyczna obejmuje test teoretyczny z zakresu znajomości standardu WCAG i przepisów prawa (zestaw 01). Może być przeprowadzana elektronicznie (np. na platformie internetowej wyposażonej w moduł egzaminacyjny) lub w wersji papierowej. Każda wersja testu teoretycznego musi spełniać standardy dostępności. Warunkiem przystąpienia do części praktycznej jest pozytywna weryfikacja części teoretycznej walidacji. Praktyczna część walidacji polega na wykonaniu zadań zgodnie z poleceniami zawartymi w arkuszu walidacyjnym. Dotyczą one przygotowania zadań dla użytkowników-testerów, przeprowadzenia badania z użytkownikami-testerami oraz przygotowania raportu z badania. Osoba biorąca udział w walidacji wykazuje się umiejętnością koordynacji pracy zespołu użytkowników-testerów, którzy biorą bezpośredni udział w procesie walidacji (instytucja certyfikująca zapewnia rekrutację i udział użytkowników-testerów) (zestaw 04). Ocenie podlega przebieg i efekt zadań praktycznych. Rozmowa z komisją walidacyjną odbywa się tuż po wykonaniu zadań praktycznych i je uzupełnia. Praktyczną część walidacji przeprowadza się w pomieszczeniu wyposażonym w stanowisko komputerowe z systemem operacyjnym (np. Windows), edytorem tekstowym (np. MS Word) i przeglądarkami internetowymi (np. Firefox i Chrome) oraz z dostępem do połączenia internetowego i słuchawki. Stanowisko zaopatrzone jest również w urządzenie mobilne, typu smartfon lub tablet. W czasie walidacji powinna być możliwość zainstalowania innego oprogramowania lub dodatków do przeglądarek. Pomieszczenie egzaminacyjne powinno być dostępne dla osób niepełnosprawnych, a platforma internetowa spełniać standard WCAG 2.0 na poziomie AA.

2. Etapy identyfikowania i dokumentowania
Nie określa się wymagań dotyczących etapów identyfikowania i dokumentowania efektów uczenia się.

Opinie otrzymane w ramach konsultacji wykazały zgodność kwalifikacji z potrzebami społecznymi oraz z zapotrzebowaniem na rynku pracy.