Audytowanie dokumentów cyfrowych w oparciu o standard WCAG (Web Content Accessibility Guidelines)

Kwalifikacja kierowana jest do szerokiego grona odbiorców: przedstawicieli sektorów objętych obowiązkiem zapewnienia dostępności dokumentów cyfrowych, takich jak sektor publiczny (administracja, podmioty realizujące zadania publiczne), sektor biznesowy, w tym przede wszystkim przedsiębiorstwa działające na rynkach regulowanych oraz objęte regulacjami związanymi z dyrektywą European Accessbility Act, sektor pozarządowy. Uzyskaniem kwalifikacji mogą być zainteresowani pracownicy wcześniej wskazanych branż odpowiedzialni m.in. za audytowanie dokumentów, komunikację, marketing, obsługę klienta, reklamacje, zajmujący się opracowywaniem pism, decyzji, wzorców umów, ofert, analiz, raportów, a także publikacji elektronicznych.

Brak warunków

Kwalifikacja daje perspektywę zatrudnienia w firmach i instytucjach objętych obowiązkiem zapewnienia dostępności dokumentów cyfrowych (administracja, przedsiębiorstwa działające na rynkach regulowanych świadczących usługi publiczne, jak również jednostki oświatowe). Kwalifikacja będzie wykorzystywana przez osoby audytujące dokumenty cyfrowe zgodnie z WCAG. Dokumenty te będą wykorzystywane m.in. w działach komunikacji, marketingu, obsługi klienta, reklamacji, analiz.

Okres ważności dokumentu 5 lat. W sytuacji przedłużania ważności certyfikatu stosuje się metodę analizy dowodów i deklaracji połączoną z rozmową z komisją. Przedłużenie ważności certyfikatu wymaga przedstawienia dowodów na samodzielne przeprowadzenie audytu minimum 10 dokumentów cyfrowych w oparciu o standard WCAG w ciągu 5 lat od czasu uzyskania certyfikatu. Przeprowadzana jest również rozmowa z komisją walidacyjną dotycząca przedstawionych dowodów.

Dokument elektroniczny publikowany na stronie internetowej jednostki publicznej lub innego podmiotu realizującego zadania publiczne, podobnie jak sama strona www, podlega standardowi WCAG [17], który jest zbiorem zasad, jakimi powinien kierować się twórca strony www i dokumentów cyfrowych umieszczanych na stronach www, aby przygotować dokumenty dostępne dla osób z indywidualnymi potrzebami. Dostępność to właściwość środowiska (przestrzeni fizycznej, rzeczywistości cyfrowej, systemów informacyjno-komunikacyjnych, produktów, usług), która pozwala osobom z ograniczeniami funkcjonalnymi (fizycznymi i poznawczymi) na korzystanie z niego na zasadzie równości z innymi. Dostępność jest dla wielu osób warunkiem prowadzenia niezależnego życia oraz uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju, społeczności lokalnej, szkoły i miejsca pracy. Obowiązek audytowania dokumentów cyfrowych zgodnie ze standardem WCAG wiąże się z cyfryzacją państwa oraz zmianami legislacyjnymi, w tym zmieniającym się prawodawstwem krajowym (ustawa w sprawie dostępności stron internetowych i aplikacji - Ministerstwo Cyfryzacji, regulacje wdrażające dyrektywę European Accessibility Act - Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju oraz ustawa o dostępności w ramach rządowego programu Dostępność Plus). Wszystkie te dokumenty prawne budują zapotrzebowanie na kwalifikację "Audytowanie dokumentów cyfrowych w oparciu o standard WCAG (Web Content Accessibility Guidelines)". Tymi aktami zobowiązano podmioty publiczne, sektor telekomunikacyjny oraz realizatorów projektów finansowanych ze środków europejskich do dostosowania dostępnych publicznie dokumentów cyfrowych do osób ze specjalnymi potrzebami. Kwalifikacja pozwalająca obiektywnie i jednoznacznie ocenić poprawność przygotowanego dokumentu cyfrowego oraz wskazać kluczowe sposoby poprawy błędów dla zapewnienia wysokiej jakości dostępnych dokumentów cyfrowych jest bardzo ważna. Wielość takich dokumentów tworzonych przez instytucje sektora publicznego na terenie całego kraju wymaga cyklicznego i ciągłego sprawdzania ich zgodności ze standardem WCAG, w celu zapewnienia ich dostępności dla osób z indywidualnymi potrzebami. Konieczność systematycznego audytowania dostępności dokumentów cyfrowych wiąże się również ze wzrostem liczby odbiorców tych dokumentów w podeszłym wieku, u których nasilają się deficyty funkcji wzrokowych i kognitywnych. Związane jest to z wydłużaniem się życia, które jest zjawiskiem powszechnym nie tylko w Polsce, ale również w społeczeństwach najbardziej rozwiniętych krajów świata. Według przewidywań demograficznych odsetek ludności w wieku emerytalnym wzrośnie w Europie do 2050 roku z 27% do 51%, a w skali globalnej z 11% do 25%. Prognozuje się również wzrost liczby osób w wieku emerytalnym w Polsce z 5,9 mln (15,4% ogółu ludności) w 2005 roku do co najmniej 9,6 mln (29%) w 2030 [11, s. 16-17]. Kierowane do tych osób dokumenty cyfrowe powinny być dostępne, zgodnie ze standardem WCAG. Potrzeba audytowania dokumentów cyfrowych wiąże się również z koniecznością monitorowania ich dostępności dla osób z niepełnosprawnościami, posługującymi się w życiu codziennym technologiami asystującymi. Dostępność tych dokumentów dla osób niedowidzących, niewidomych oraz głuchych oznacza możliwość ich pełnego uczestnictwa w życiu zawodowym, społecznym i kulturalnym. Z badań przeprowadzonych przez ekspertów Fundacji Widzialni wynika, że w zdecydowanej większości dokumenty cyfrowe instytucji publicznych sporządzone są niezgodnie ze standardem WCAG, co ogranicza powszechny dostęp do informacji publicznej [12]. W opublikowanym w 2013 r. Raporcie Rzecznika Praw Obywatelskich stwierdzono, iż dokumenty PDF nieposiadające warstwy tekstowej zostały osadzone aż w 1569 serwisach (52,3%) [4, s. 29]. W Raporcie Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego stwierdzono, iż dokumenty PDF nieposiadające warstwy tekstowej zostały osadzone w 1611 serwisach (53,7%) [5, s. 29-30]. Podobnie Raport Najwyższej Izby Kontroli z 2015 r. wykazał, że w blisko 80% stron internetowych objętych kontrolą wystąpiły nieprawidłowości polegające m.in. na zamieszczeniu dokumentów w postaci nieedytowalnych plików graficznych. Oznacza to, że jedynie na co piątej stronie internetowej dokumenty były zamieszczane w edytowalnych plikach PDF [14, s. 25]. Z monitoringu Biuletynów Informacji Publicznej gmin przeprowadzonego w okresie od 2015 do 2017 r. w ramach projektu Mam to w BIP-ie wynika, że: 37% uchwał zostało opublikowanych w niedostępnym formacie PDF; 38% uchwał budżetowych zostało opublikowanych w niedostępnym formacie PDF; 60% oświadczeń majątkowych prezydenta, wójta lub burmistrza zostało opublikowanych w niedostępnym formacie PDF. Ocena zgodności dokumentów cyfrowych ze standardem WCAG jest podstawą wskazywania błędów w dostępności i sposobów ich poprawy. Tak duży odsetek dokumentów cyfrowych niezgodnych ze standardem WCAG uzasadnia zapotrzebowanie na kwalifikację "Audytowanie dokumentów cyfrowych w oparciu o standard WCAG (Web Content Accessibility Guidelines)". Obecność tej kwalifikacji w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji jest niezmiernie istotna w obliczu wymagań prawa polskiego i unijnego. Lista dostępnych źródeł, na podstawie których przedstawiono zapotrzebowanie: [1] App Annie 2017 Retrospective Report, https://www.appannie.com/en/insights/market-data/app-annie-2017-retrospective/ [2] Badanie dostępności strony www w oparciu o WCAG, A. Marcinkowski, Fundacja Widzialni, Szerokie Porozumienie na Rzecz Umiejętności Cyfrowych, Orange Polska, 2016, http://www.widzialni.org/container/Badanie-dostepnosci-stron-www-w-oparciu-o-WCAG.pdf. [3] Broszura Europejski Akt o Dostępności, KPRM, https://dsc.kprm.gov.pl/sites/default/files/eaa_broszura_kprm_28.09.2017.final__0.pdf. [4] Dostępność witryn internetowych instytucji publicznych dla osób z niepełnosprawnościami. Analiza i zalecenia, Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2013, nr 9, https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 2013%2 Nr 9 źródła.pdf. [5] Dostępność witryn internetowych instytucji publicznych dla osób niepełnosprawnych. Ocena zgodności z międzynarodowym standardem WCAG 2.0 oraz polskimi regulacjami prawnymi, Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego, Kraków 2014, https://dostepny.joomla.pl/zasoby/pobierz-i-wykorzystaj/send/12-raporty-i-badania/15-raport-dostepnosci-samorzadowych-stron-internetowych-2014-fundacja-instytut-rozwoju-regionalnego. [6] Dostępność witryn internetowych instytucji publicznych dla osób niepełnosprawnych. Ocena zgodności z międzynarodowym standardem WCAG 2.0 oraz polskimi regulacjami prawnymi, Raport Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, Kraków 2013, http://www.jawnosc.pl/wp-content/uploads/2013/11/Raport-FIRR-Doste%CC%A8pnosc-witryn-internetowych-.pdf. [7] Lista jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych (S.13), zgodnie z ESA2010 (stan na 31 grudnia 2016 r.), GUS, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/statystyka-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych/lista-jednostek-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych-s-13-zgodnie-z-esa2010-stan-na-31-grudnia-2016-r-,6,7.html. [8] Metodologia badania dostępności strony www dla osób niepełnosprawnych, starszych i innych narażonych na wykluczenie cyfrowe w oparciu o WCAG 2.0", dr I. Mrocheń, A. Marcinkowski, P. Marcinkowski, M. Luboń, Fundacja Widzialni/ Uniwersytet Śląski, 2013, http://widzialni.org/container/metodologia-badania-dostepnosci-stron-www.pdf. [9] Podręcznik dobrych praktyk WCAG 2.0, A. Marcinkowski, P. Marcinkowski, Fundacja Widzialni 2012, http://widzialni.org/download/podrecznik-dobrych-praktyk-wcag-2.0.pdf. [10] Projekt Programu rządowego Dostępność Plus 2018-2025, https://www.miir.gov.pl/media/53301/Program_Dostepnosc_Plus.pdf. [11] Rajkiewicz Z., Polska w obliczu starzenia się społeczeństwa [w:] Polska w obliczu starzenia się społeczeństwa. Diagnoza i program działania, Kancelaria PAN, Komitet Prognoz "Polska 2000 Plus" Warszawa 2008. [12] Raport Dostępności 2018, Fundacja Widzialni 2018, http://widzialni.org/container/raport-dostepnosci-2018.pdf [13] Raport z badań przeprowadzonych w ramach projektu Polska Akademia Dostępności, dr A. Widawska, dr Z. Wieczorek, dr hab. A. Wysocka, Fundacja Widzialni 2014, http://widzialni.org/container/raport-z-badan-przeprowadzonych-w-ramach-projektu-pad.pdf. [14] Realizacja przez podmioty wykonujące zadania publiczne obowiązku dostosowanie ich stron internetowych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Informacje o wynikach kontroli, NIK, Departament Administracji Publicznej, potrzeb osób niepełnosprawnych (D/15/505/LGD), Warszawa 2015, https://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/pobierz,nik-d-15-505-dostepnosc-stron,typ,k.pdf. [15] Realizacja zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Poradnik dla realizatorów projektów i instytucji systemu wdrażania funduszy europejskich 2014-2020, https://cppc.gov.pl/wp-content/uploads/Poradnik_zasady-r%C3%B3wno%C5%9Bci-i-niedyskryminacji_2016.pdf. [16] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140000464/O/D20140464.pdf [17] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120000526/O/D20120526.

Aktualnie tematyka audytowania dokumentów cyfrowych w oparciu o standard WCAG nie jest włączana do programów nauczania. Zbliżonych efektów uczenia się można się dopatrywać w programach szkolnictwa zawodowego (np. kwalifikacje: "EE.07. Obsługa oprogramowania i sprzętu informatycznego wspomagających użytkownika z niepełnosprawnością wzrokową, w zawodzie technik tyfloinformatyk"; "4P01700495. Technik grafiki i poligrafii cyfrowej (311943)"; "(AU.54.) Przygotowywanie oraz wykonywanie prac graficznych i publikacji cyfrowych"; "EE.07. Obsługa oprogramowania i sprzętu informatycznego wspomagających użytkownika z niepełnosprawnością wzrokową") oraz studiów informatycznych. Kwalifikacja "Audytowanie dokumentów cyfrowych w oparciu o standard WCAG (Web Content Accessibility Guidelines)" różni się od kwalifikacji o zbliżonym charakterze. Innowacyjna jest istota kwalifikacji, którą jest ścisłe wyspecjalizowanie się w wykorzystywaniu standardu dostępności WCAG przy audytowaniu dokumentów cyfrowych. W kwalifikacji ważna jest wiedza na temat standardu WCAG i celu w jakim się go stosuje, stosowanie przepisów w zakresie dostępnych dokumentów cyfrowych, umiejętność sprawdzania dokumentów cyfrowych z uwzględnieniem narzędzi, jakimi posługują się osoby z indywidualnymi potrzebami przy korzystaniu z dokumentów oraz opracowanie raportu końcowego z audytu dokumentów cyfrowych. Osoba posiadająca kwalifikację opanowała także umiejętność organizacji pracy audytora.

1. Etap weryfikacji
1.1. Metody
Do weryfikacji efektów uczenia się stosuje się wyłącznie metody: test teoretyczny, zadanie praktyczne (studium przypadku) uzupełnione rozmową z komisją.
1.2. Zasoby kadrowe
Komisja walidacyjna składa się z minimum 2 członków, którzy spełniają następujące wymagania: Przewodniczący komisji: − posiada minimum pięcioletnie doświadczenie na stanowisku specjalisty ds. dostępności cyfrowej lub równoważnym związanym z dostępnością dokumentów cyfrowych; − przeprowadził minimum 40 audytów dostępności dokumentów cyfrowych; Wszyscy członkowie komisji walidacyjnej muszą: − posiadać udokumentowane trzyletnie doświadczenie (minimum 100 godzin szkoleniowych) w prowadzeniu szkoleń z zakresu dostępności cyfrowej; − posiadać udokumentowane doświadczenie w zakresie tworzenia dostępnych dokumentów cyfrowych w ostatnich 3 latach przed powołaniem na członka komisji.
1.3. Warunki organizacyjne i materialne niezbędne do prawidłowego prowadzenia walidacji
Weryfikacja efektów uczenia się składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. Część teoretyczna obejmuje test teoretyczny. Może być przeprowadzana elektronicznie (np. na platformie internetowej wyposażonej w moduł egzaminacyjny) lub w wersji papierowej. Każda wersja testu teoretycznego musi spełniać standardy dostępności. Warunkiem przystąpienia do części praktycznej jest pozytywna weryfikacja części teoretycznej walidacji. Praktyczną część walidacji przeprowadza się w pomieszczeniu wyposażonym w stanowisko komputerowe z systemem operacyjnym (np. Windows) i co najmniej dwie przeglądarki internetowe (np. Firefox i Chrome) oraz dostęp do połączenia internetowego i słuchawki. Niezbędny jest również dostęp do edytorów tekstu (m.in. Word, Writer), programów DTP (m.in. Adobe InDesign), programów do edycji PDF (m.in. Adobe Acrobat Pro) oraz czytnika ekranu (program, z którego korzystają osoby niewidome i niedowidzące). Praktyczna część walidacji obejmuje wykonanie zadań praktycznych. Rozmowa z komisją walidacyjną odbywa się tuż po wykonaniu zadań praktycznych i je uzupełnia. Pomieszczenie egzaminacyjne powinno być dostępne dla osób niepełnosprawnych, a platforma internetowa spełniać obowiązujący standard WCAG na poziomie AA.
2. Etapy identyfikowania i dokumentowania
Nie określa się wymagań dotyczących etapów identyfikowania i dokumentowania.

Opinie otrzymane w ramach konsultacji, wykazały zgodność kwalifikacji z potrzebami społecznymi oraz z zapotrzebowaniem na rynku pracy