Wykorzystywanie standardu WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) w redagowaniu stron internetowych

Kwalifikacja adresowana jest do webmasterów, do redaktorów stron internetowych oraz do pracowników administracji publicznej przygotowujących dostępne treści dla obywateli oraz obsługujących strony internetowe. Uzyskaniem kwalifikacji mogą być również zainteresowani kierownicy i pracownicy działów komunikacji firm z różnych branż, które zainteresowane są posiadaniem stron internetowych zgodnych ze standardem WCAG.

Nie określa się warunków, jakie musi spełniać osoba przystępująca do walidacji

Biorąc pod uwagę zapisy w polskim prawie - rozporządzenia i ustawy, które mówią o zgodności ze standardem WCAG stron internetowych różnych podmiotów, kwalifikacja ta jest niezbędna dla osób zajmujących się redagowaniem stron internetowych (webmasterów, redaktorów, programistów), którzy chcą pracować dla podmiotów objętych regulacjami w tym obszarze. Uzyskaniem kwalifikacji mogą być zainteresowane osoby odpowiedzialne za redagowanie stron internetowych w urzędach administracji publicznej, pracownicy działów IT instytucji kultury i sztuki, uczelni wyższych i placówek oświatowych, zajmujący się redagowaniem treści umieszczanych na prowadzonych stronach internetowych. Redaktorzy stron internetowych firm telekomunikacyjnych i innych z sektorów objętych prawnymi regulacjami z zakresu dostępności cyfrowej. Posiadanie kwalifikacji daje również perspektywę samozatrudnienia przy redagowaniu stron internetowych.

Certyfikat jest ważny 5 lat. W sytuacji przedłużania ważności certyfikatu stosuje się metodę analizy dowodów i deklaracji. Przedłużenie ważności certyfikatu wymaga przedstawienia dowodów na samodzielne wykonywanie zadań na stanowisku redaktora stron internetowych zgodnych ze standardem WCAG lub stanowisku równoważnym, nieprzerwanie przez co najmniej 5 miesięcy w ciągu ostatnich 3 lat od czasu uzyskania certyfikatu. Przeprowadzana jest również rozmowa z komisją walidacyjną dotycząca przedstawionych dowodów

Dostępność rozumiana jest jako właściwość środowiska (rzeczywistości cyfrowej, systemów informacyjno-komunikacyjnych, produktów), która pozwala osobom z ograniczeniami funkcjonalnymi na korzystanie z niego na zasadzie równości z innymi. Dostępność jest dla wielu osób warunkiem prowadzenia niezależnego życia oraz uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju, społeczności lokalnej, szkoły i miejsca pracy. W przypadku jednostek realizujących zadania publiczne jest gwarantem realizacji prawa do informacji publicznej, które jest jednym z kluczowych praw człowieka. Przestrzeń cyfrowa, jest obszarem, który jako jeden z nielicznych posiada sprecyzowany i zunifikowany standard dostępności WCAG (Web Content Accessibility Guidelines). Są to wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych opracowane przez Inicjatywę Dostępności Sieci (Web Accessibility Initiative) działającą w ramach konsorcjum W3C (World Wide Web Consortium). WCAG jest rodzajem zbioru zasad, jakimi powinny kierować się osoby redagujące stronę internetową dostępną dla możliwie wszystkich użytkowników, niezależnie od ich niepełnosprawności i wieku. Polskie prawo w oparciu o ww. standard zobowiązuje podmioty publiczne [15] do dostosowania stron internetowych do potrzeb osób z indywidualnymi potrzebami oraz zawartych w nich treści. W opublikowanym w 2013 r. Raporcie Rzecznika Praw Obywatelskich [5] stwierdzono, że jedynie 2,3% publicznych stron internetowych spełniało standardy dostępności dla większości osób niepełnosprawnych i wykluczonych cyfrowo. Raport zawiera dane odzwierciedlające problem braku dostępności treści zamieszczanych na stronach internetowych dla osób z indywidualnymi potrzebami: - stosowanie prymitywnego formatowania stwierdzono w 2 939 stronach, co stanowi 98% badanych stron internetowych, - brak struktury skip linków w obrębie 765 analizowanych stron, co stanowi 25,5% badanych stron internetowych, - brak etykiet przypisanych do elementów kontrolek formularza wykryto w 2 439 stronach, co stanowi 81,3% badanych stron internetowych, - występowanie nieprawidłowych tytułów podstron aż w 2 417 badanych stronach internetowych, co stanowi 80,6% ogółu badanych stron internetowych. Prawidłowe zredagowanie treści z zachowaniem formatowania, struktury skip linków, etykiet i tytułów stron są jednymi z kluczowych elementów wpływających na dostępność treści dla osób z indywidualnymi potrzebami zawartych na stronie internetowej, bowiem pozwala na korzystanie z treści strony za pomocą klawiatury, odnajdywanie pojedynczych wyrazów, zdań lub bloków wyróżnionych w treści czy przeniesienie fokusa klawiatury w inny obszar strony internetowej. W raporcie Fundacji Instytutu Rozwoju Regionalnego [4] czytamy:"Podczas badania analizowana jest treść stron internetowych pod kątem zrozumiałości. Sprawdzane jest, czy w tekście nie występują słowa skomplikowane, żargonowe, lub zbyt złożone konstrukcje zdaniowe. Badanie wykazało występowanie zbyt skomplikowanego języka w 2048 analizowanych serwisach (66,1%). Konsorcjum W3C zaleca aby publikowana na stronach internetowych treść zrozumiała była dla osób z gimnazjalnym wykształceniem". Oznacza to, że większa część treści zamieszczanych na stronach internetowych jest niezrozumiała dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, mających problemy z koncentracją, seniorów i obcokrajowców czyli osób, dla których język polski nie jest językiem natywnym. Dotyczy to również osób z niepełnosprawnością słuchu. Zapotrzebowanie na specjalistów posiadających umiejętności potwierdzane przez kwalifikację jest wysokie również na rynku pracy. W przypadku redagowania stron internetowych spełniających wymagania prawne, kwalifikacja odpowiada na potrzeby administratorów, webmasterów, redaktorów, osób tworzących treści zamieszczane w internecie, planujących zarządzać, redagować zgodnie z polskim i europejskim prawem strony internetowe dla instytucji, firm, organizacji korzystających ze środków publicznych oraz firm telekomunikacyjnych. Pośrednio kwalifikacja odpowiada na potrzeby nawet 30% społeczeństwa, osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym [10]. Są to osoby, które mają stałe lub przejściowe problemy w poruszaniu się w sieci. Są to nie tylko osoby z niepełnosprawnościami (niewidome, niedowidzące, głuche lub mające trudności z obsługą myszki czy klawiatury), ale także obcokrajowcy i osoby starsze. Strona internetowa opracowana zgodnie ze standardem WCAG oraz zgodnie z nim redagowana, pozwala na swobodne poruszanie się oraz zapoznanie się z jej treścią każdej osobie, niezależnie od sprawności i sprzętu z którego korzysta. Do dostosowania stron internetowych został również zobligowany sektor telekomunikacyjny [16] oraz realizatorzy projektów finansowanych ze środków unijnych. Nie wszystkim instytucjom udaje się wywiązać z zadań nałożonych przez Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych. Widać postęp w realizacji zadań dostępności stron internetowych i ich treści administracji publicznej dla osób z indywidualnymi potrzebami, ponieważ w 2018 roku poziom dostępności wzrósł do 48,2% [11]. Jest to duży postęp w stosunku do pierwszego opracowanego przez Fundację Widzialni Raportu Otwarcia 2013- w którym poziom dostępności wynosił zaledwie 1,7% Jednak ponad połowa stron internetowych instytucji publicznych w dalszym ciągu nie jest dostępna dla osób z indywidualnymi potrzebami. Kwalifikacja odpowiada na zapotrzebowanie rządowego programu Dostępność Plus 2018-2025, przyjętego przez Radę Ministrów 17 lipca z 2018 roku. W ramach DZIAŁANIA 18 "Dostępne strony internetowe" planowane jest zapewnienie dostępności publicznych stron internetowych dla wszystkich obywateli do 2025 r. Obrazuje to skalę zapotrzebowania na kwalifikację i rosnące zapotrzebowanie na fachowców w zakresie redagowania i tworzenia treści internetowych dostępnych dla osób z indywidualnymi potrzebami. Ustanowienie kwalifikacji odpowiada na potrzeby społeczne oraz gospodarcze kraju i Europy. Wpływa również korzystnie na zwiększenie samodzielności i komfortu życia osób narażonych na wykluczenie cyfrowe poprzez większą ilość treści i e-usług zgodnych ze standardem WCAG. Większa dostępność cyfrowa powoduje również powiększenie liczby odbiorców i klientów firm świadczących usługi online (telekomunikacja, bankowość, dostawcy prądu, gazu, wody, transport, aukcje, handel, itp.). Obecność tej kwalifikacji w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji jest istotna, ponieważ będzie potwierdzać odpowiednie umiejętności osób redagujących oraz weryfikujących dostępność treści umieszczanych na stronach internetowych, a także jest niezbędna w obliczu wymagań prawa polskiego i unijnego oraz zapotrzebowania społecznego. Natomiast aktualnie tematyka dostępności stron internetowych i standardu WCAG nie jest włączana do programów nauczania.Lista dostępnych źródeł, na podstawie których przedstawiono zapotrzebowanie: [1] Badanie dostępności strony www w oparciu o WCAG, A. Marcinkowski, Fundacja Widzialni, Szerokie Porozumienie na Rzecz Umiejętności Cyfrowych, Orange Polska, 2016, http://www.widzialni.org/container/Badanie-dostepnosci-stron-www-w-oparciu-o-WCAG.pdf [2] Broszura Europejski Akt o Dostępności, KPRM, https://dsc.kprm.gov.pl/sites/default/files/eaa_broszura_kprm_28.09.2017.final__0.pdf [3] Dostępność stron internetowych ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb podmiotów realizujących zadania publiczne, Fundacja Widzialni 2014, http://widzialni.org/container/dostepnosc-stron-internetowych-ze-szczegolnym-uwzglednieniem-potrzeb-podmiotow-realizujacych-zadania-publiczne.pdf [4] Dostępność witryn internetowych instytucji publicznych dla osób niepełnosprawnych. Ocena zgodności z międzynarodowym standardem WCAG 2.0 oraz polskimi regulacjami prawnymi, Raport Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, Kraków 2013, http://www.jawnosc.pl/wp-content/uploads/2013/11/Raport-FIRR-Doste%CC%A8pnosc-witryn-internetowych-.pdf [5] Dostępność witryn internetowych instytucji publicznych dla osób z niepełnosprawnościami analiza i zalecenia, Rzecznik Praw Obywatelskich, Warszawa 2013, https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Biuletyn%20Rzecznika%20Praw%20Obywatelskich%202013%2C%20Nr%209%20%C5%B9r%C3%B3d%C5%82a.pdf [6] Lista jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych (S.13), zgodnie z ESA2010 (stan na 31 grudnia 2016 r.), GUS, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/statystyka-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych/lista-jednostek-sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych-s-13-zgodnie-z-esa2010-stan-na-31-grudnia-2016-r-,6,7.html [7] Metodologia badania dostępności strony www dla osób niepełnosprawnych, starszych i innych narażonych na wykluczenie cyfrowe w oparciu o WCAG 2.0, dr I. Mrocheń, A. Marcinkowski, P. Marcinkowski, M. Luboń, Fundacja Widzialni/ Uniwersytet Śląski, 2013, http://widzialni.org/container/metodologia-badania-dostepnosci-stron-www.pdf [8] Podręcznik dobrych praktyk WCAG 2.0, A. Marcinkowski, P. Marcinkowski, Fundacja Widzialni 2012, http://widzialni.org/download/podrecznik-dobrych-praktyk-wcag-2.0.pdf [9] Pracujący i wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2017 r.-dane wstępne, GUS, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-koszty-pracy/pracujacy-i-wynagrodzenia-w-gospodarce-narodowej-w-2017-r-dane-wstepne,17,1.html [10] Projekt Programu rządowego Dostępność Plus 2018-2025, https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/62311/Program_Dostepnosc_Plus.pdf [11] Raport Dostępności 2018, Fundacja Widzialni 2018, http://widzialni.org/container/raport-dostepnosci-2018.pdf [12] Raport Otwarcia, Fundacja Widzialni, 2013, http://widzialni.org/download/podrecznik-dobrych-praktyk-wcag-2.0.pdf [13] Raport z badań przeprowadzonych w ramach projektu Polska Akademia Dostępności, dr A. Widawska, dr Z. Wieczorek, dr hab. A. Wysocka, Fundacja Widzialni 2014 http://widzialni.org/container/raport-z-badan-przeprowadzonych-w-ramach-projektu-pad.pdf [14] Realizacja zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Poradnik dla realizatorów projektów i instytucji systemu wdrażania funduszy europejskich 2014-2020, https://cppc.gov.pl/wp-content/uploads/Poradnik_zasady-r%C3%B3wno%C5%9Bci-i-niedyskryminacji_2016.pdf [15] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120000526/O/D20120526.pdf [16] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z 26 marca 2014r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140000464/O/D20140464.pdf

Kwalifikacja "Wykorzystywanie standardu WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) w redagowaniu stron internetowych" jest kwalifikacją innowacyjną i odbiega od kwalifikacji ujętych w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji. Chcąc porównywać zestawy efektów uczenia się można doszukać się jedynie pojedynczych efektów o zbliżonym charakterze w programach szkolnictwa zawodowego (np. w kwalifikacji EE.09. Programowanie, tworzenie i administrowanie stronami internetowymi i bazami danych). Różnice między kwalifikacją "Wykorzystywanie standardu WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) w redagowaniu stron internetowych" a kwalifikacjami wpisanymi do ZRK dotyczą zarówno istoty kwalifikacji, którym jest ścisłe wyspecjalizowanie się w wykorzystywaniu standardu dostępności WCAG przy redagowaniu treści zamieszczanych na stronach internetowych dla grup osób narażonych na wykluczenie cyfrowe lub posiadających indywidualne potrzeby. Zbliżonych efektów uczenia się można by się dopatrywać również w programach studiów informatycznych. Obejmują one jednak szerszy zakres wiedzy, mają większą podbudowę teoretyczną, odpowiadają wymaganiom wyższego poziomu PRK i mają na tyle różny charakter, że bezpośrednie odniesienie ich do efektów uczenia się wymaganych dla opisywanej kwalifikacji nie jest zasadne.

1. Etap weryfikacji. 1.1. Metody. Do weryfikacji efektów uczenia się stosuje się wyłącznie metody: test teoretyczny, zadanie praktyczne uzupełnione rozmową z komisją. 1.2. Zasoby kadrowe. Komisja walidacyjna składa się z minimum 2 członków, którzy spełniają następujące wymagania : Przewodniczący komisji walidacyjnej: - posiada udokumentowane minimum pięcioletnie doświadczenie w wykorzystywaniu standardu dostępności WCAG przy redagowaniu stron internetowych, - przeprowadził minimum 50 audytów dostępności stron internetowych w ciągu ostatnich trzech lat przed powołaniem na przewodniczącego komisji, - posiada udokumentowane doświadczenie w prowadzeniu szkoleń z zakresu dostępności cyfrowej (minimum 100 godzin szkoleniowych). Wszyscy członkowie komisji walidacyjnej muszą: - posiadać udokumentowane dwuletnie doświadczenie w wykorzystywaniu standardu dostępności WCAG przy redagowaniu stron internetowych. 1.3. Sposób organizacji walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne. Weryfikacja efektów uczenia się składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. Część teoretyczna obejmuje test teoretyczny z zakresu znajomości standardu WCAG (zestaw 01). Może być przeprowadzana elektronicznie (np. na platformie internetowej wyposażonej w moduł egzaminacyjny) lub papierowo. Każda wersja testu teoretycznego musi spełniać standardy dostępności. Warunkiem przystąpienia do części praktycznej jest pozytywna weryfikacja części teoretycznej walidacji. Praktyczna część walidacji polega na wykonaniu zadań zgodnie z poleceniami zawartymi w arkuszu walidacyjnym. Zadania dotyczą redagowania oraz weryfikowania dostępność treści umieszczanych na stronach internetowych zgodnie z wymaganiami standardu WCAG. Ocenie podlega efekt zadań praktycznych. Zadania będą wykonywane na odpowiednio wyposażonym i przygotowanym stanowisku komputerowym. Rozmowa z komisją walidacyjną odbywa się tuż po wykonaniu zadań praktycznych i je uzupełnia. Praktyczną część walidacji przeprowadza się w pomieszczeniu wyposażonym w stanowisko komputerowe z systemem operacyjnym (np. Windows) i przeglądarkami internetowymi (np. Firefox i Chrome) oraz z dostępem do połączenia internetowego i słuchawkami. W czasie walidacji powinna być możliwość zainstalowania na komputerze innego oprogramowania lub dodatków do przeglądarek. Pomieszczenie egzaminacyjne powinno być dostępne dla osób niepełnosprawnych, a platforma internetowa spełniać obowiązujący standard WCAG 2.0 na poziomie AA. 2. Etapy identyfikowania i dokumentowania. Nie określa się wymagań dotyczących etapów identyfikowania i dokumentowania efektów uczenia się.

Informacje zawarte we wniosku, jak również opinie otrzymane w ramach konsultacji, wykazały zgodność kwalifikacji z potrzebami społecznymi oraz z zapotrzebowaniem na rynku pracy.