Prowadzenie ćwiczeń dla kobiet w połogu prawidłowym

Kwalifikacja dedykowana jest osobom prowadzącym lub planującym prowadzenie zajęć ruchowych z kobietami w połogu, w tym w fitness klubach lub centrach zdrowia. Kierowana jest głównie do instruktorów i trenerów różnych form sportu dla wszystkich, mających doświadczenie w prowadzeniu zajęć z kobietami w okresie rozrodczym.

Do walidacji może przystąpić osoba posiadająca: 1) kwalifikację instruktora lub trenera dowolnej formy aktywności fizycznej. Akceptowane są kwalifikacje instruktorskie i trenerskie uzyskane zgodnie z prawem obowiązującym przed wejściem w życie ustawy o sporcie w 2010 r. deregulującej zawód instruktora rekreacji ruchowej oraz ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów w 2013 r., deregulującej zawody instruktora i trenera sportu, a także kwalifikacje uzyskane po 2010 r., potwierdzone przez akademie wychowania fizycznego, związki i federacje sportowe, podmioty akredytowane przez międzynarodowe organizacje reprezentatywne dla danego obszaru sportu oraz instytucje mające uprawnienia do certyfikowania kadr sportu zgodnie ze Zintegrowanym Systemem Kwalifikacji. W przypadku kwalifikacji instruktorskich lub trenerskich nadawanych przez inne niż wymienione organizacje dokumenty potwierdzające umiejętności będą poddawane osobnej weryfikacji; 2) co najmniej wykształcenie średnie lub ukończone studia wyższe o kierunku rekreacja ruchowa, sport, wychowanie fizyczne, fizjoterapia lub pokrewnym; 3) zaświadczenie o ukończeniu szkolenia z zakresu udzielania pomocy przedmedycznej w ciągu ostatnich trzech lat; 4) oświadczenie o niekaralności związanej z wykonywaniem działalności zawodowej w obszarze objętym kwalifikacją; 5) zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wzmożonej aktywności fizycznej.

Osoba posiadająca kwalifikację "Prowadzenie ćwiczeń dla kobiet w połogu prawidłowym" może być zatrudniana w fitness klubach, ośrodkach sportu i rekreacji, centrach zdrowia oraz innych podmiotach prowadzących usługi z zakresu ćwiczeń w połogu. Kwalifikacja może być również wykorzystana przez osoby prowadzące działalność gospodarczą w zakresie ww. usług. Perspektywą dalszego uczenia się dla posiadaczy tej kwalifikacji może być uzyskiwanie umiejętności w kierunku prowadzenia ćwiczeń w ciąży, prowadzenia ćwiczeń z niemowlętami i małymi dziećmi, prowadzenia profilaktycznych ćwiczeń mięśni dna miednicy dla kobiet oraz prowadzenia procesu treningowego dla zawodniczek w ciąży i po porodzie.

Certyfikat jest ważny 5 lat. Ważność dokumentu zostanie przedłużona po uzyskaniu pozytywnej oceny z testu teoretycznego.

Kwalifikacja "Prowadzenie ćwiczeń dla kobiet w połogu prawidłowym" jest odpowiedzią na globalny trend popularyzowania ćwiczeń w okresie okołoporodowym, między innymi wspierany przez Światową Organizację Zdrowia (1) oraz Międzynarodowy Komitet Olimpijski (2). Rekomendacje co do ćwiczeń w połogu publikowane są w wielu krajach, w tym m.in. w Australii (3, 4), Brazylii (5) Nowej Zelandii (6), USA (7, 8, 9). W Polsce beneficjentkami tej kwalifikacji może być kilkaset tysięcy kobiet - według danych GUS w 2021 r. urodziło się 332 731 dzieci (10). Zdaniem ekspertów z WHO, kobiety w połogu powinny przede wszystkim ograniczyć czas spędzony w sposób siedzący, który związany jest z podwyższonym wskaźnikiem śmiertelności m.in. z powodu chorób sercowo-naczyniowych i nowotworowych oraz występowania cukrzycy typu 2 (1). Dlatego bezpodstawne zwlekanie z rozpoczęciem ćwiczeń w połogu jest działaniem szkodliwym dla zdrowia kobiety. Zgodnie z ekspertami z Amerykańskiego Kolegium Ginekologów i Położników (ACOG) (7) okres po porodzie jest odpowiednim czasem, aby przekonać kobietę do zdrowego, aktywnego stylu życia. Znacząca część kobiet szuka sposobów na szybki powrót do formy sprzed ciąży i często samodzielnie poszukuje informacji nt. tzw. gimnastyki poporodowej. Jeżeli nie ma przeciwwskazań medycznych, kobieta po porodzie powinna stopniowo, wracać do aktywności fizycznej, by jak najszybciej osiągnąć poziom min. 150 minut tygodniowo poświęconych na aktywność fizyczną o przynajmniej umiarkowanej intensywności (1). Niektóre kobiety mogą wracać do aktywności fizycznej w ciągu kilku dni po urodzeniu dziecka (7), niektóre wymagają dłuższego czasu, np. 4-6 tygodni (5). Czas powrotu do ćwiczeń powinien opierać się na indywidulanych potrzebach i możliwościach psychofizycznych oraz organizacyjnych kobiety, a także na jej aktywności fizycznej w ciąży, przebiegu porodu oraz połogu (11). Przed rozpoczęciem ćwiczeń kobieta powinna przejść ocenę stanu zdrowia przez specjalistów opieki okołoporodowej. Wskazana jest również ocena funkcji dna miednicy przez fizjoterapeutę uroginekologicznego. Ćwiczenia mięśni dna miednicy mogą być wykonywane bezpośrednio po porodzie (7). Szybkie rozpoczynanie ćwiczeń całego ciała ma na celu m.in. wspomaganie redukcji masy ciała i zapobieganie otyłości oraz powiązanych z nią komplikacji zdrowotnych. Ma również oddziaływać prewencyjnie w zakresie dysfunkcji mięśni dna miednicy, przede wszystkim wysiłkowego nietrzymania moczu (11). Niestety z badań wynika, że w kilka miesięcy po porodzie tylko około jedna trzecia kobiet deklaruje odpowiedni poziom aktywności fizycznej (12). Prawie połowa przyznaje, że po roku od urodzenia dziecka nie rozpoczęła wykonywania ćwiczeń mięśni dna miednicy (13). Jako przyczyny nieaktywności fizycznej kobiety podawały najczęściej brak wsparcia przy opiece nad dzieckiem oraz brak czasu. Z kolei bodźcem do ćwiczeń były zachęty słowne do rozpoczęcia ćwiczeń ze strony otoczenia społecznego (12). W świetle badań, koniecznym wydaje się przygotowanie specjalistycznej kadry do prowadzenia ćwiczeń w połogu. Poza kompetencjami typowymi dla instruktorów sportu powszechnego, instruktor ćwiczeń w połogu powinien posiadać podstawową wiedzę z zakresu położnictwa, umożliwiającą dostosowanie zajęć do procesów zachodzących w połogu i laktacji. Poza tym powinien być przygotowany do elastycznego działania, w tym prowadzenia sesji w różnych warunkach (np. w domu kobiety, w parku), oraz uwzględniania obowiązków macierzyńskich. Kwalifikacja "Prowadzenie ćwiczeń dla kobiet w połogu prawidłowym" koresponduje z europejskim standardem edukacyjnych w zakresie prowadzenia ćwiczeń w okresie okołoporodowym: "Exercise in Pregnancy and Postpartum"(14). 1. WHO. WHO guidelines on physical activity and sedentary behaviour. Geneva: World Health Organization. Geneva: World Health Organization; 2020. 2. Bø K, Artal R, Barakat R, Brown WJ, Davies GAL, Dooley M, et al. Exercise and pregnancy in recreational and elite athletes: 2016/2017 evidence summary from the IOC expert group meeting, Lausanne. Part 5. Recommendations for health professionals and active women. British journal of sports medicine. 2018;52(17):1080-5. 3. Brown WJ, Hayman M, Haakstad LAH, Lamerton T, Mena GP, Green A, et al. Australian guidelines for physical activity in pregnancy and postpartum. Journal of Science and Medicine in Sport. 2022;25(6):511-9. 4. AGDH. Guidelines for physical activity during pregnancy. Available from Guidelines for physical activity during pregnancy (health.gov.au): Australian Gavernment. Department of Health; 2021. 5. Campos MDB, Buglia S, Colombo C, Buchler RDD, de Brito ASX, Mizzaci CC, et al. Position Statement on Exercise During Pregnancy and the Post-Partum Period-2021. Arquivos Brasileiros De Cardiologia. 2021;117(1):160-80. 6. RANZCOG. Exercise in Pregnancy The Royal Australian and New Zealand College of Obsterticians and Gynaecologists2020. 7. ACOG. ACOG Committee Opinion No. 804: Physical Activity and Exercise During Pregnancy and the Postpartum Period. Obstetrics and Gynecology [Internet]. 2020; 135(4):[e178-e88 pp.]. 8. DHHS. Physical Activity Guidelines for Americans, 2nd edition. Washington, DC: U.S. Department of Health and Human Services; 2018. 9. ACSM. ACSM information on Pregnancy Physical Activity. American College of Sports Medicine; 2020. 10. GUS. Rocznik Demograficzny. Warszawa: GUS; 2022. 11. Santos-Rocha R, Szumilewicz A. Exercise prescription and adaptations in early postpartum. In: Santos-Rocha R, editor. Exercise and Physical Activity During Pregnancy and Postpartum Evidence-Based Guidelines. 2 ed. Cham, Switzerland: Springer Nature Switzerland AG; 2022. p. 363-95. 12. Smith BJ, Cheung NW, Bauman AE, Zehle K, McLean M. Postpartum Physical Activity and Related Psychosocial Factors Among Women With Recent Gestational Diabetes Mellitus. Diabetes Care. 2005;28(11):2650-4. 13. Szumilewicz A, Kuchta A, Kranich M, Dornowski M, Jastrzębski Z. Prenatal high-low impact exercise program supported by pelvic floor muscle education and training decreases the life impact of postnatal urinary incontinence: A quasiexperimental trial. Medicine. 2020;99(6):e18874. 14. Szumilewicz A, Santos-Rocha R, Pajaujiene S. "Exercise in Pregnancy and Postpartum" Lifelong Learning Standards. Brussels: EuropeActive; 2022.

Do tej pory żadna z kwalifikacji nadawanych poza systemami oświaty i szkolnictwa wyższego włączonych do ZSK nie potwierdza przygotowania do wykonywania podobnych zadań zawodowych. Natomiast część zestawu efektów uczenia się 1 "Opisywanie podstaw planowania i prowadzenia ćwiczeń dla kobiet w połogu prawidłowym" może być osiągana w kształceniu położnych oraz lekarzy ginekologów-położników. Z kolei w toku studiów o kierunku fizjoterapia, rekreacja ruchowa lub pokrewnym prawdopodobne jest uzyskanie efektów uczenia się również z pozostałych trzech zestawów: 2 "Planowanie programu ćwiczeń dla kobiet w połogu prawidłowym", 3 "Realizowanie zajęć ruchowych dla kobiet w połogu prawidłowym" oraz 4 "Promowanie ćwiczeń dla kobiet w połogu". Jednak osiąganie efektów uczenia się zdefiniowanych dla kwalifikacji "Prowadzenie ćwiczeń dla kobiet w połogu prawidłowym" w toku studiów uwarunkowane jest doborem treści kształcenia przez poszczególne uczelnie.

1. Etap weryfikacji 1.1. Metody Do weryfikacji efektów uczenia się z zestawu 1 "Opisywanie podstaw planowania i prowadzenia ćwiczeń dla kobiet w połogu prawidłowym" stosuje się test teoretyczny. Do weryfikacji efektów uczenia się zestawu 2 "Planowanie programu ćwiczeń dla kobiet w połogu prawidłowym" stosuje się: - obserwację w warunkach symulowanych spotkania z uczestniczką przed rozpoczęciem ćwiczeń w połogu, w tym przeprowadzenia wstępnego wywiadu, - zadanie praktyczne polegające na samodzielnym przygotowaniu konspektu 30-minutowych zajęć ruchowych dla kobiet w połogu w formie pisemnej wraz z propozycjami modyfikacji dla sytuacji określonych w opisie przypadku uczestniczki zajęć. Do weryfikacji efektów uczenia się zestawu 3 "Realizowanie zajęć ruchowych dla kobiet w połogu prawidłowym" stosuje się obserwację w warunkach symulowanych prowadzenia 30-minutowych zajęć ruchowych dla kobiet w połogu, zawierających ćwiczenia aerobowe, kształtujące siłę i wytrzymałość mięśniową, korygujące postawę ciała, a także rozciągające i oddechowe. Do weryfikacji efektów uczenia się zestawu 4 "Promowanie wykonywania ćwiczeń w połogu" stosuje się obserwację w warunkach symulowanych dyskusji prowadzonej z uczestniczką zajęć. Obserwacja w warunkach symulowanych może być każdorazowo uzupełniona rozmową z komisją walidacyjną, zwaną dalej "komisją". Dopuszcza się stosowanie analizy dowodów lub deklaracji w weryfikacji części lub wszystkich efektów uczenia się. 1.2. Zasoby kadrowe Weryfikację efektów uczenia się przeprowadza komisja składająca się z co najmniej trzech osób, które łącznie spełniają wskazane kryteria (każda osoba z komisji spełnia co najmniej jedno kryterium): - ukończyły studia wyższe o kierunku rekreacja ruchowa, sport, wychowanie fizyczne, fizjoterapia lub pokrewnym, - posiadają co najmniej 5-letnie doświadczenie w prowadzeniu zajęć ruchowych w połogu lub posiadają co najmniej 5-letnie doświadczenie w szkoleniu (w tym egzaminowaniu) instruktorów, trenerów, fizjoterapeutów i in. w zakresie prowadzenia zajęć ruchowych w połogu. Dodatkowo co najmniej jeden z członków komisji posiada doświadczenie w zakresie działań związanych z wdrażaniem Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji oraz uczestniczył w co najmniej dwóch procesach walidacyjnych z obszaru sportu, zgodnych z założeniami Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji. Te same wymogi powinny spełnić osoby projektujące walidację dla niniejszej kwalifikacji. 1.3. Warunki organizacyjne i materialne Warunki organizacyjne i materialne, niezbędne do prawidłowego prowadzenia walidacji: - sala do przeprowadzenia testu teoretycznego i do obserwacji w warunkach symulowanych wywiadu z uczestniczką, - sala sportowa wraz z typowym sprzętem sportowym (np. maty, piłki gumowe, hantle, gumy oporowe, sprzęt nagłaśniający do odtwarzania muzyki), - co najmniej jedna ochotniczka uczestnicząca w symulacjach. 2. Etapy identyfikowania i dokumentowania Nie określa się wymagań do tych etapów.

O uprawnienie do certyfikowania niniejszej kwalifikacji może ubiegać się podmiot, który spełnia co najmniej jeden z poniższych warunków: - jest wnioskodawcą włączenia niniejszej kwalifikacji do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji, - posiada co najmniej 5-letnie doświadczenie w prowadzeniu szkoleń ukierunkowanych na osiąganie efektów uczenia się zdefiniowanych dla niniejszej kwalifikacji, - posiada co najmniej 5-letnie doświadczenie w prowadzeniu walidacji efektów uczenia się zdefiniowanych dla niniejszej kwalifikacji.

Ocena kwalifikacji następowała stopniowo. W konsultacjach środowiskowych, na trzech etapach, wzięło udział 6 podmiotów, w tym Konsultant Krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego. Uzyskano także opinie specjalistek o społeczno-gospodarczej potrzebie na daną kwalifikację. Przeważająca większość opinii, w tym Ministerstwa Zdrowia, była pozytywna i aprobująca włączenie kwalifikacji do ZSK. Wnioskodawca uwzględnił wszystkie konieczne uaktualnienia i korekty w opisie kwalifikacji wskazane przez recenzentów zewnętrznych oraz ze strony członków Rady ds. Kształcenia i Doskonalenia Kadr Kultury Fizycznej.