Kształtowanie zachowań prozdrowotnych w środowisku edukacyjnym

Poza nauczycielami, pedagogami zatrudnionymi w różnych instytucjach oświatowych (przedszkolach, szkołach różnych typów i etapów edukacji zarówno publicznych jak i niepublicznych), kwalifikacją mogą być zainteresowane osoby wykonujące zadania dydaktyczne, wychowawczo-opiekuńcze pracujące w organizacjach pozarządowych, stowarzyszeniach, fundacjach oraz jednostkach samorządu terytorialnego, których celem statutowym jest szeroko rozumiana działalność edukacyjna i profilaktyczna. Grupą szczególnie zainteresowaną kwalifikacją mogą być nauczyciele pełniący rolę szkolnych koordynatorów promocji zdrowia realizujących ogólnopolski program Przedszkole Promujące Zdrowie bądź Szkoła Promująca Zdrowie. Kwalifikacja adresowana jest także do osób prowadzących różnorodne zajęcia o charakterze edukacyjnym zarówno z dziećmi, młodzieżą jak i osobami dorosłymi. Może zainteresować osoby wykonujące obowiązki edukatorów, wychowawców, trenerów, instruktorów, animatorów, opiekunów itp. w instytucjach, których misją jest edukacja (placówki oświatowe, szkoły wyższe, stowarzyszenia, fundacje). Zainteresowani uzyskaniem kwalifikacji mogą być również: szkolni psycholodzy, absolwenci studiów na kierunku zdrowie publiczne, pielęgniarki. Kwalifikacja może być przydatna także osobom prowadzącym indywidualną działalność gospodarczą, bądź zatrudnionym w przedsiębiorstwach które angażują się w działania z zakresu profilaktyki problemów zdrowotnych i promocji zdrowia w ramach społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (CSR).

nie dotyczy

Kwalifikacja pozwala rozwijać się w interdyscyplinarnej dziedzinie promocji zdrowia osobom pracującym w edukacji. Przygotowuje osoby różnych profesji: nauczycieli, pedagogów, psychologów i wielu innych zawodów pomocowych, których praca ma charakter tzw. misji społecznej, do praktycznej działalności w obszarze zdrowia publicznego w placówkach oświatowych i opiekuńczo-wychowawczych: przedszkola, szkoły, domy dziecka, ośrodki wychowawcze, itp., a także jednostkach samorządu terytorialnego np. ośrodki sportu i rekreacji, departamentach zdrowia, edukacji, kultury, szpitale oraz w szeroko rozumianych środowiskach edukacyjnych. Kwalifikacja pozwala rozwijać się zawodowo m.in. na stanowiskach nauczyciela, wychowawcy, instruktora, animatora kultury, sportu, rekreacji, zdrowia i turystyki oraz innych profesjach, w których misją jest niesienie pomocy ludziom w ich rozwoju. Kreacja zdrowia jest wysoce cenioną, społecznie pożądaną wartością. Zadania wykonywane w ramach tej kwalifikacji stanowią istotną wartość dodaną w powyższych rolach społeczno-zawodowych. Rozszerzone kompetencje w zakresie pedagogiki zdrowia, psychologii zdrowia, socjologii zdrowia oraz zarządzania mogą pomóc zwiększyć efektywność pracy nauczycielom - koordynatorom realizującym najpopularniejszy ogólnopolski program promocji zdrowia w środowisku szkolnym pt. Przedszkole/ Szkoła Promująca Zdrowie. Kwalifikacje mogą wykorzystać osoby prowadzące działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług m.in. w zakresie organizacji czasu wolnego, wsparcia psychologicznego, rozwoju osobistego. Przykładem mogą być osoby prowadzące coaching, youtuberzy, influencerzy, trenerzy personalni, dietetycy, fizjoterapeuci.

bezterminowo

nie dotyczy

Zdrowie jest wielowymiarowym interdyscyplinarnym konstruktem, dobrostanem w wymiarze fizycznym, psychicznym społecznym i duchowym. Jest istotnym zasobem dla efektywnej edukacji, która również pozwala rozwijać potencjał zdrowotny jednostki. Związek pomiędzy powszechnie cenionymi wartościami edukacją, a zdrowiem jest widoczny w działaniach Światowej Organizacji Zdrowia m.in. inicjującej Europejską Sieć Szkół Promujących Zdrowie, obecnie School for Health in Europe - program intensywnie rozwijany w Europie i na innych kontynentach, zakładający systemowe, długofalowe działania na rzecz zdrowia w szkole [1]. Dynamiczny rozwój polskiej sieci Przedszkoli i Szkół Promujących Zdrowie (ponad 3200 placówek realizujących ogólnopolski program) [2] wymaga specjalistów o potwierdzonych kompetencjach, w szerokim interdyscyplinarnym obszarze edukacji zdrowotnej [3, 4]. Zapotrzebowanie na specjalistów wynika również z coraz większej popularności w przestrzeni społecznej stylu życia określanego jako zdrowy. Jest on szczególnie cenioną wartością przez rodziców, którzy oczekują od placówek edukacyjnych coraz większego zaangażowania w działania, na rzecz zdrowia i coraz wyższych standardów w tym zakresie. Prozdrowotny styl życia, to nie tylko określone wzory zachowań bezpośrednio związanych ze zdrowiem, które ludzie systematycznie przejawiają, ale także wartości i postawy uwarunkowane środowiskiem społeczno-ekonomicznym i kulturowym [5]. Zachowania zdrowotne, to takie które "w świetle współczesnej wiedzy medycznej zwykle wywołują określone (pozytywne lub negatywne skutki zdrowotne" [6]. Prozdrowotne (pozytywne) sprzyjają zdrowiu budują jego potencjał, zwiększają zasób biopsychospołecznego dobrostanu, chronią przed jego obniżeniem, zapobiegają utracie. Do najważniejszych zachowań prozdrowotnych można zaliczyć m.in.: właściwą aktywność fizyczną, racjonalne odżywanie, radzenie sobie ze stresem, wykonywanie badań profilaktycznych itp. Według raportu Zdrowie i styl życia polskich uczniów można odnotować wiele problemów z praktyczną realizacją zachowań służących zdrowiu. Poważnym czynnikiem ryzyka wielu chorób jest narastające z wiekiem zjawisko niechęci do aktywności fizycznej, również rzadko występująca aktywność fizyczna w gronie rodzinnym. Niepokojąco rośnie wśród dzieci i młodzieży czas spędzany przed ekranem tzw. screen time charakteryzujący się niskim wydatkowaniem energii. Sedenteryjny styl życia sprzyja powstawaniu nadwagi i otyłości co dotyczy już 1/3 uczniów. Istnieje problem opuszczania śniadań, nadmiernego spożywania słodyczy i rzadkiego sięgania po owoce i warzywa. Znaczący odsetek nastolatków ma za sobą inicjację alkoholową, a co siódmy deklaruje próby palenia marihuany [7]. Zauważalne w ostatnich latach są też problemy zdrowia psychicznego uczniów i brak wyuczonych strategii radzenia sobie z nimi [8]. Znaczna część współczesnych problemów zdrowotnych została wygenerowana przez rozwój nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych, pandemię COVID-19 oraz zanieczyszczenie środowiska i niekorzystne zmiany klimatyczne. Dlatego też strategiczne kierunki rozwoju systemu ochrony zdrowia w Polsce zarysowują konieczność działań w zakresie promocji zdrowia, która współcześnie rozumiana jest jako połączenie edukacji zdrowotnej i polityki zdrowia publicznego [9]. Promocja zdrowia interpretowana jako proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli i nad zdrowiem własnym i jego poprawą, z dużym powodzeniem może być rozwijana w szeroko rozumianym środowisku edukacyjnym. Z racji powszechności i obligatoryjności system oświaty odgrywa dużą rolę w tym zakresie [10]. W Polsce ostatnich latach edukacja zdrowotna zyskuje na znaczeniu, co potwierdzają liczne akty normatywne m.in. Podstawa programowa kształcenia ogólnego [11], Narodowy Program Zdrowia 2021-2025 [12] itp. W środowisku edukacyjnym potrzebni są specjaliści, potrafiący nie tylko w skuteczny sposób organizować proces edukowania do zdrowia, m.in. kształtować właściwe postawy wobec zdrowia, nawyki, umiejętności, ale i kierować współpracą z podmiotami zewnętrznymi oferującymi różnorodne wsparcie w tym zakresie [13]. Niniejsze potrzeby są zgodnie z Zintegrowaną Strategią Umiejętności 2030 dokumentem wyznaczającym kierunki polityki Państwa w dziedzinie rozwijania umiejętności zgodnych z ideą uczenia się przez całe życie. Niniejsza kwalifikacja szczególnie wpisuje się w obszar III tejże strategii - wsparcie kadr uczących w edukacji formalnej, a także obszar IV - przygotowanie i doskonalenie osób wspierających rozwój dzieci, młodzieży i dorosłych w warunkach edukacji nieformalnej. Nie bez znaczenia jest również wsparcie doradztwa zawodowego dla dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych - obszar VI [14]. Przestrzeń edukacyjna potrzebuje liderów, koordynatorów potrafiących pozyskiwać sojuszników, ekspertów do współpracy i ocenić np. przydatność programów prozdrowotnych przez podmioty sektora prywatnego, działających w ramach społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (ang. CSR - Corporate Social Responsibility). Kwalifikacja Kształtowanie zachowań prozdrowotnych w środowisku edukacyjnym uosabia postać szkolnego/przedszkolnego lidera promocji zdrowia - osobę zarządzającą projektami zdrowotnymi w przestrzeni edukacyjnej. To odpowiedź na obserwowane w świecie rosnące zainteresowanie problematyką ekologii, konsumeryzmu, dobrostanu człowieka w wymiarze fizycznym i psychospołecznym. To szansa na skuteczniejsze osiągniecie celów zrównoważonego rozwoju do 2030 roku, w szczególności dobrego zdrowia i jakości życia [15]. [1] https://www.schoolsforhealth.org/about-us [2] https://www.ore.edu.pl/2010/06/szkoa-promujca-zdrowie/ [3] Woynarowska-Sołdan M., Woynarowska B. Przedszkole Promujące Zdrowie. Poradnik dla przedszkoli i osób wspierających ich działania w zakresie promocji Zdrowia. ORE, Warszawa 2017. [4] Woynarowska B., Woynarowska-Sołdan M. Szkoła Promująca Zdrowie. Podręcznik dla szkół I osób wspierających ich działania w zakresie promocji Zdrowia. ORE, Warszawa 2019. [5] Abel T. Measuring health lifestyles in a comparative analysis: theoretical issues and empirical findings. Soc Sci Med.. 1991;32(8):899-908 [6] Gniazdowski A., red., Zachowania zdrowotne. Wydawnictwo Instytutu Medycyny Pracy, Łódź, 1990 s. 1-2. [7] Fijałkowska A., Oblacińska A., Korzycka M. red. Zdrowie i styl życia polskich uczniów. Raport z badań. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2019. [8] Adolescent mental health in the European Region. WHO Regional Office for Europe: Factsheet for World Mental Health Day 2018 https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/383891/adolescent-mh-fs-eng.pdf [9] Strategiczne kierunki rozwoju systemu ochrony zdrowia w Polsce. Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2019 [10] Woynarowska B. Edukacja zdrowotna. PWN, Warszawa 2017 [11] Podstawa programowa kształcenia ogólnego http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp… [12] Narodowy Program zdrowia 2021-2025 https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2021/642 [13] Nowak P. F. Organizacja imprez. Kreowanie zdrowego stylu życia. Difin, Warszawa 2018 [14] Zintegrowana Strategia Umiejętności 2030. Polityka na rzecz rozwijania umiejętności zgodnie z ideą uczenia się przez całe życie. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2020 https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/zintegrowana-strategia-umiejetnosci-2030-czesc-szczegolowa--dokument-przyjety-przez-rade-ministrow [15] Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 https://www.gov.pl/attachment/e84cee75-7991-4fc5-83a1-da7d2fc10635

Niniejsza kwalifikacja jest powiązana z kwalifikacją rynkową "Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży", w której jeden z kryteriów weryfikacji odnosi się profilaktyki selektywnej w zakresie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Kwalifikacją o zbliżonym charakterze jest także "Obsługa w turystyce zdrowotnej", gdzie kryteria dotyczą sposobów motywowania turysty zdrowotnego do troski o siebie. Istotnymi różnicami w przedmiotowych kwalifikacjach jest to, iż odnoszą się one do ściśle określonych grup odbiorców, które nie są tożsame z szeroko rozumianym środowiskiem edukacyjnym. Ponadto w wymienionych kwalifikacjach, tylko nieliczne kryteria weryfikacji dotyczą zachowań prozdrowotnych. Powiązania można dostrzec również z kwalifikacjami w zawodach branży medycznej i pomocy społecznej, kształconych na poziomie szkoły policealnej. W podstawach programowych występują efekty kształcenia i kryteria weryfikacji dotyczące prowadzenia edukacji prozdrowotnej wśród pacjentów i podopiecznych. Podobne efekty, można znaleźć także w programach studiów I lub II stopnia na kierunku zdrowie publiczne, pielęgniarstwo, położnictwo czy wychowanie fizyczne, a także studiach podyplomowych z interdyscyplinarnego obszaru promocji zdrowia, jednakże całościowo nie odpowiadają kwalifikacji "Kształtowanie zachowań prozdrowotnych w środowisku edukacyjnym". W Polsce w klasyfikacji zawodów i specjalności uwzględniono m.in. takie zawody jak: specjalista promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej (kod: 229102) oraz specjalista zdrowia publicznego (kod: 229104) jednakże nie wpisują się one dokładnie w profil osoby posiadającej kwalifikacje o skróconej nazwie "Lider promocji zdrowia w edukacji" z założenia przygotowanej do prowadzenia działań w środowisku edukacyjnym.

1. Etap weryfikacji
1.1 Metody
Do weryfikacji efektów uczenia się stosuje się następujące metody:
1.1.1 obserwacja w warunkach symulowanych (projekt) lub analiza dowodów i deklaracji (portfolio) uzupełnione wywiadem swobodnym
a) weryfikacja efektów uczenia się z zestawu nr 1 efekty:
- zbiera dane potrzebne do identyfikacji problemów powodujących utratę dobrostanu biopsychicznego pkt (1-3) oraz analizuje dane dotyczące problemów zdrowotnych i podejmuje decyzje dotyczące działań zaradczych pkt (1-4),
b) weryfikacja efektów uczenia się z zestawu nr 2 efekty:
- planuje działania w zakresie rozwiązywania problemów zdrowotnych pkt (1-3), realizuje i koordynuje działania w zakresie rozwiązywania problemów zdrowotnych pkt (1), prowadzi ewaluację procesu promocji zdrowia pkt (1-2),
1.1.2 obserwacja w warunkach symulowanych (zadanie praktyczne) a) weryfikacja efektów uczenia się z zestawu nr 3 efekty:
- rozwija własne kompetencje cyfrowe pkt (1-2),
1.1.3 wywiad swobodny
a) weryfikacja efektów uczenia się z zestawu nr 2 efekty:
- planuje działania w zakresie rozwiązywania problemów zdrowotnych pkt (4-5), realizuje i koordynuje działania w zakresie rozwiązywania problemów zdrowotnych pkt (2-4), prowadzi ewaluację procesu promocji zdrowia pkt (3-5),
b) weryfikacja efektów uczenia się z zestawu nr 3 efekty:
- rozwija własne kompetencje cyfrowe pkt (3), prezentuje własne kompetencje społeczne pkt (1-4), rozwija własną wiedzę i umiejętności w zakresie promocji zdrowia pkt (1-2),
c) weryfikacja efektów uczenia się z zestawu nr 4 efekty:
- współtworzy normy postępowania, procedury, regulacje w zakresie działań systemowych dotyczących promocji zdrowia pkt (1-2),
1.1.4 prezentacja
a) weryfikacja efektów uczenia się z zestawu nr 3 efekty:
- rozwija własną wiedzę i umiejętności w zakresie promocji zdrowia pkt (3)
b) weryfikacja efektów uczenia się z zestawu nr 4 efekty:
- współtworzy normy postępowania, procedury, regulacje w zakresie działań systemowych dotyczących promocji zdrowia pkt (3) oraz motywuje do działań systemowych w zakresie zachowań prozdrowotnych pkt (1-5).
W celu przeprowadzenia analizy dowodów i deklaracji na etapie weryfikacji instytucja certyfikująca musi określić i podać do wiadomości kandydatom rodzaje dopuszczalnych dowodów i formy, w jakich powinny być przedstawione, jakie dodatkowe kryteria powinny spełniać (jeśli będzie taka potrzeba), jakie są reguły oceniania (na jakiej podstawie zostanie wydana decyzja). 
1.2 Zasoby kadrowe
Weryfikację efektów uczenia się przeprowadza komisja składająca się z co najmniej trzech osób. Przewodniczący komisji spełnia następujące warunki: posiada wykształcenie wyższe w dziedzinie nauk medycznych i nauk o zdrowiu (w dyscyplinie nauki o kulturze fizycznej lub nauki o zdrowiu) lub w dziedzinie nauk społecznych (w dyscyplinie pedagogika lub psychologia) oraz w każdym przypadku posiada przygotowanie pedagogiczne. Ponadto posiada doświadczenie w koordynowaniu i realizacji (co najmniej 3 w ostatnich 10 latach) przedsięwzięć, projektów, programów itp. z zakresu profilaktyki problemów zdrowotnych i promocji zdrowia. Pozostali członkowie komisji spełniają następujące warunki: posiadają wykształcenie wyższe w dziedzinie nauk społecznych (w dyscyplinie pedagogika, psychologia, nauki socjologiczne, nauki o zarządzaniu i jakości) lub w dziedzinie nauk medycznych i nauk o zdrowiu (w dyscyplinie nauki o kulturze fizycznej lub nauki o zdrowiu). Ponadto posiadają doświadczenie w realizacji (co najmniej dwóch w ostatnich 10 latach) przedsięwzięć, projektów, programów itp. z zakresu profilaktyki problemów zdrowotnych i promocji zdrowia. Skład komisji jest interdyscyplinarny, co oznacza, że każdy z członków komisji musi posiadać wykształcenie z innej z powyżej wymienionych dyscyplin naukowych.
1.3. Sposób organizacji walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne Instytucja prowadząca walidację jest obowiązana do zapewnienia stanowiska komputerowego dla kandydata ubiegającego się o uzyskanie kwalifikacji (jedno stanowisko dla jednego kandydata), wyposażone w przeglądarkę internetową z dostępem do Internetu, pakiet programów biurowych oraz stolik i krzesła oraz miejsca do przeprowadzenia prezentacji multimedialnej (rzutnika z ekranem do wyświetlania treści, prezentera - wskaźnika laserowego). Walidacja może być w całości lub w części prowadzona zdalnie (online) pod warunkiem stosowania przez instytucję certyfikującą narzędzi online zapewniających wiarygodne sprawdzenie, czy osoba ubiegająca się o nadanie kwalifikacji osiągnęła całość efektów uczenia się. Narzędzia i metody stosowane w walidacji zdalnej powinny w szczególności umożliwiać identyfikację osoby przystępującej do walidacji, samodzielność pracy tej osoby i zabezpieczenie przebiegu walidacji przed ingerencją osób trzecich. W przypadku przeprowadzania walidacji online instytucja certyfikująca musi posiadać stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, wyposażone w kamerę i mikrofon oraz oprogramowanie umożliwiające prowadzenie spotkania z kandydatem online w sposób synchroniczny.
2. Etap identyfikowania i dokumentowania efektów uczenia się
Instytucja certyfikująca zapewnia wsparcie dla kandydatów prowadzone przez doradcę walidacyjnego w zakresie identyfikowania oraz dokumentowania posiadanych efektów uczenia się. Korzystanie z tego wsparcia nie jest obowiązkowe.
2.1 Metody Etap identyfikowania i dokumentowania może być realizowany w oparciu o dowolne metody służące zidentyfikowaniu posiadanych efektów uczenia się.
2.2 Zasoby kadrowe
- doradca walidacyjny
Zadaniem doradcy walidacyjnego jest wsparcie osoby przystępującej do procesu walidacji. Doradca walidacyjny pomaga w zidentyfikowaniu wymaganego doświadczenia i posiadanych efektów uczenia się oraz w ich rzetelnym udokumentowaniu na potrzeby walidacji. Udziela informacji dotyczących przebiegu walidacji, wymagań związanych z przystąpieniem do weryfikacji efektów uczenia się oraz kryteriów i sposobów oceny. Funkcję doradcy walidacyjnego może pełnić osoba, która posiada doświadczenie w weryfikowaniu efektów uczenia się lub ocenie kompetencji, umiejętność stosowania metod i narzędzi wykorzystywanych przy identyfikowaniu i dokumentowaniu kompetencji, wiedzę dotyczącą kwalifikacji (Kształtowanie zachowań prozdrowotnych w środowisku edukacyjnym), a także metod, form i środków stosowanych w promocji zdrowia.
2.3 Sposób organizacji walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne etapu identyfikowania i dokumentowania
2.3.1 Instytucja certyfikująca może zapewnić osobom przystępującym do walidacji wsparcie na etapie identyfikowania i dokumentowania. Etap ten może być również realizowany przez te osoby samodzielnie. Instytucja certyfikująca, która zdecyduje się na wsparcie osób w procesie identyfikowania i dokumentowania, powinna zapewnić warunki umożliwiające im indywidualną rozmowę z doradcą walidacyjnym.
2.3.2 Instytucja walidująca:
- stosuje rozwiązania zapewniające rozdzielenie procesów kształcenia i szkolenia od walidacji,
- zapewnia bezstronność osób przeprowadzających walidację (służą temu obiektywne kryteria zawarte w regulaminie procesu walidacji),
- zapewnia warunki do przeprowadzenia walidacji, opracowuje i zapewnia bezstronną i niezależną procedurę odwoławczą, w ramach której osoby uczestniczące w procesie walidacji i certyfikacji mają możliwość odwołania się od decyzji dotyczących spełnienia wymogów formalnych, walidacji, a także decyzji kończącej walidację,
- w przypadku negatywnego wyniku walidacji instytucja prowadząca walidację jest zobowiązana do przedstawienia uzasadnienia decyzji.

W konsultacjach środowiskowych wniosku wzięło udział 27 osób/podmiotów, w tym 16 zaaprobowało wniosek, a jedynie Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie wyraził negatywną opinię w tym zakresie. W wyniku nadesłanych uwag w ramach ww. konsultacji Wnioskodawca m.in zmienił skrót nazwy kwalifikacji na "lider promocji zdrowia" oraz uzupełnił grupę osób zainteresowanych uzyskaniem ww. kwalifikacji o pielęgniarki i absolwentów studiów na kierunku zdrowie publiczne. Ponadto w syntetycznej charakterystyce efektów uczenia uwzględniono zaproponowany zapis "posługuje się wiedzą z zakresu zdrowia publicznego, nauk o zdrowiu - wczesnego wykrywania i eliminowania zaburzeń/schorzeń u osób w różnym wieku". W przekazanych stanowiskach wyraźnie podkreślano, iż szkoła powinna być jednym z ważniejszych środowisk kształtujących postawę prozdrowotną, w której są i będą przekazywanie wiadomości o zdrowiu, kształtowane umiejętności i formowane postawy stanowiące elementy przygotowania dzieci i młodzieży do zdrowego stylu życia.