Wykorzystywanie technik i narzędzi radzenia sobie ze stresem i emocjami w sporcie i aktywności fizycznej

Uzyskaniem kwalifikacji mogą być szczególnie zainteresowani psycholodzy pracujący z obszarze sportu. Dodatkowo, po spełnieniu wymogu posiadania stopnia magistra psychologii, uzyskaniem kwalifikacji mogą być zainteresowani pracownicy działów HR zatrudnieni w organizacjach podkreślających rolę aktywności fizycznej i radzenia sobie ze stresem i emocjami, oraz pracownicy sanatoriów, ośrodków wypoczynkowych, ośrodków SPA, w których uczy się sposobów radzenia sobie ze stresem.

Kwalifikacja pełna z poziomem 7 PRK (lub wyższym) w dyscyplinie psychologia.

Osoba posiadająca kwalifikację "Wykorzystywanie technik i narzędzi radzenia sobie ze stresem i emocjami w sporcie i aktywności fizycznej" będzie mogła podjąć pracę w klubach fitness, klubach i drużynach sportowych, szkołach ogólnokształcących oraz o profilu sportowym, a także w sanatoriach, hotelach, ośrodkach wypoczynkowych (branży wellness), w których prowadzone są zajęcia z radzenia sobie ze stresem i emocjami oraz promowana jest aktywność fizyczna. Osoba taka może aplikować także na stanowisko konsultanta i trenera umiejętności miękkich z radzenia sobie ze stresem i emocjami np. w korporacjach i organizacjach pracowniczych, w których promuje się zdrowy styl życia i równowagę zawodowo-osobistą. Ścieżką rozwoju może być uzupełnienie kwalifikacji o studia podyplomowe z psychologii sportu czy zdobycie kwalifikacji trenerskich/instruktorskich i działanie w wybranym przez siebie sporcie jako edukator, świadomy trener. Zdobycie kwalifikacji pedagogicznych umożliwi działanie i zatrudnienie w placówkach oświaty jako członek zespołu.

Bezterminowo

1. Stres i emocje w sporcie. Kwalifikacja "Wykorzystywanie technik i narzędzi radzenia sobie ze stresem i emocjami w sporcie i aktywności fizycznej" jest odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie na naukę efektywnego i umiejętnego radzenia sobie ze stresem w sporcie, aktywności fizycznej, jak i w życiu codziennym. Światowa Organizacja Zdrowia określiła stres jako "chorobę stulecia" [1]. Wskazuje się też na związek stresu (powtarzanego, długotrwałego) ze schorzeniami fizycznymi, np. spadkiem odporności, negatywnymi konsekwencjami dla układu krążenia [2], chorobami nowotworowymi, nadciśnieniem, chorobami tarczycy, nerwicami, różnego rodzaju alergiami [1], czy początkiem zaostrzenia Atopowego Zapalenia Skóry [3]. Obok schorzeń fizycznych zwraca się uwagę na związek stresu z zaburzeniami psychicznymi, np. z depresją czy zaburzeniami lękowymi [4]. Światowa Organizacja Zdrowia przewiduje, że do roku 2020 depresja może stać się drugą w kolejności przyczyną chorób ludzi na całym świecie [5]. Można powiedzieć, że radzenie sobie ze stresem i emocjami stało się umiejętnością uniwersalną, nabierającą współcześnie szczególnego znaczenia i przydatną zarówno w wyczynowym sporcie, jak i aktywności fizycznej (przemiany cywilizacyjne, zmiana stylu życia, duża liczba obowiązków i otaczających nas bodźców, presja wyniku, zmiany środowiska). W sporcie wyczynowym nie da się całkowicie wyeliminować stresu. Sportowcy wysokiego wyczynu bywają narażeni na długotrwałe, silne i negatywne napięcie emocjonalne, spowodowane intensywnymi treningami, presją wyniku, współzawodnictwem czy oceną przez innych ludzi, np. kibiców [6]. Wśród czynników, które w decydujący sposób mogą wpłynąć na efektywność działania zawodników podczas zawodów wymienia się odporność emocjonalną [6], czyli zdolność do kontrolowania emocji i efektywnego działania, mimo przeżywania silnych przykrych emocji [6]. Częste przeżywanie emocji negatywnych niszczy chęć i motywację do uprawiania sportu, dotyczy to także sportu dzieci i młodzieży [7]. W kontekście stresu, w literaturze naukowej opisuje się syndrom wypalenia zawodowego [8]. Jego występowaniu przypisuje się przyczyny takie, jak: nieodłączne towarzyszenie wyczynowemu sportowi nadmiernego stresu i presji, poświęcanie czasu, energii bez dostrzegania sukcesów oraz korzyści, poczucie ograniczonej decyzyjności i swobody w działaniach. Wśród amatorów uprawiających sport możemy wyróżnić grupę określaną jako profesjonalnych amatorów [9], czyli osoby aktywnie zajmujące się sportem na wysokim poziomie i jednocześnie zaangażowane w pracę zawodową, naukę czy życie rodzinne, co samo w sobie może być trudne i generujące stres. 2. Rola radzenia sobie ze stresem i emocjami wśród wybranych grup. Zapotrzebowanie na profesjonalne usługi osób posiadających kwalifikację "Wykorzystywanie technik i narzędzi radzenia sobie ze stresem i emocjami w sporcie i aktywności fizycznej" można dostrzec wśród grup związanych ze sportem i aktywnością fizyczną: zawodników (profesjonalistów i amatorów), trenerów, rodziców. Zawodnicy: Intensywny trening, przełamywanie bólu, zmęczenia, własnych granic jest sytuacją stresową (stresorem) [6]. Oprócz stresu związanego z działalnością w sporcie u zawodników występuje też tzw. stres życiowy, związany np. z kłopotami finansowymi, brakiem środków finansowych na trenowanie, relacjami z innymi [6]. W sporcie młodszych zawodników także zauważa się syndrom wypalenia zawodowego i pojawiającego się stresu, szczególnie w sytuacjach, gdy jest to sport na wysokim poziomie, a duże obciążenia występują zbyt wcześnie [8]. Warto zwrócić uwagę, że według Głównego Urzędu Statystycznego liczba reprezentantów Polski w 2017 roku wynosiła 10,7 tysięcy, co oznacza wzrost o 17,1% w porównaniu do roku ubiegłego [10], po czym można wnioskować, że grupa zawodników na poziomie kadry Polski się zwiększa. Znacznie zwiększyła się także liczba reprezentantów juniorów z 3,8 tys. do 5,4 tys. [10]. Zawodnicy amatorzy: Liczba osób trenujących, jak i liczba amatorskich imprez sportowych zwiększa się z roku na rok. Z badań MultiSport Index 2018 [11] wynika, że trzech na pięciu Polaków uważa się za aktywnych fizycznie, 48% zdeklarowało, że przynajmniej raz w tygodniu uprawia sport. Z roku na rok pojawia się coraz więcej imprez sportowych adresowanych do osób, które nie są zawodowymi sportowcami. Według Głównego Urzędu Statystycznego w 2016 roku w masowych imprezach sportowych wzięło udział 13,7 mln uczestników [12]. Wśród wskazywanych motywów podjęcia aktywności fizycznej amatorzy najczęściej podają zdrowie [11], np. maratończycy wśród motywów uprawiania sportu wymieniali właśnie powody zdrowotne oraz psychologiczne [13]. Jednak liczba przebiegniętych przez nich kilometrów, czas poświęcany na aktywność fizyczną wykraczał poza ramy rekreacyjnego i prozdrowotnego uprawiania sportu [13]. Osoby trenujące zbyt intensywnie (amatorzy nie są przyzwyczajeni do takich obciążeń, jak zawodowcy) paradoksalnie są narażone na jeszcze większy stres [14]. Dodatkowo amatorzy łączą aktywność fizyczną z innymi obszarami życia i zobowiązaniami. Trenerzy sportowi (danej dyscypliny sportu), trenerzy przygotowania fizycznego (odpowiedzialnych za optymalizację zdolności motorycznych), instruktorzy sportu: W 2017 roku w polskich związkach sportowych odnotowano 24 tysięcy trenerów z ważną i aktualną licencją, co stanowi przyrost o 28,5% w porównaniu z rokiem 2016 [10]. Grupa ta prowadząc zawodników, drużyny, na co dzień wspierając swoich podopiecznych, jest narażona na presję. Trenerzy podejmują się prowadzenia zawodników, często osiągając mniej w stosunku do oczekiwań swoich i innych osób [7]. Wśród 14 cech pożądanych i przydatnych angielskim szkoleniowcom piłki nożnej wymienia się umiejętność odcinania się od stresu [15]. W sporcie zawodowym trenerzy są oceniani i konfrontowani z opiniami różnych środowisk: władz klubu, kibiców czy mediów [15]. Sportowi rodzice: W naturalny sposób rodzice towarzyszą młodym sportowcom, są zaangażowani emocjonalnie w ich kariery, co wiąże się z obciążeniem [16]. Na ich barkach spoczywają sprawy organizacyjne, często towarzyszą podczas zawodów swoim pociechom [16]. Rodzice z jednej strony sami są narażeni na stres, z drugiej to oni pomagają swoim dzieciom radzić sobie z emocjami i napięciem. Tenis Australia, organizacja rządowa, wprowadziła program edukacyjny dla rodziców młodych tenisistów, którego celem była pomoc rodzicom w wspieraniu i skutecznym reagowaniu na sytuacje trudne [17]. Wśród modułów tematycznych znalazły się takie tematy, jak: stres u dzieci, wypracowywanie równowagi, problemy rywalizacji: granie vs. rezygnacja, niepowodzenia [17]. 3. Zapotrzebowanie na profesjonalne usługi związane z radzenia sobie ze stresem i emocjami w sporcie i aktywności fizycznej. O zapotrzebowaniu na tę kwalifikację może świadczyć zarówno wzrastająca świadomość potrzeb związanych z radzeniem sobie ze stresem pośród opisanych powyżej grup odbiorców, jak również pojawiające się w Polsce liczne kursy, szkolenia, także programy online dotyczące tej tematyki. W ostatnich latach powstają różnego rodzaju stowarzyszenia wspierające walkę ze stresem: Polskie Towarzystwo Mindfulness (inaczej określana praktyką uważności, powstało w 2008 r. [18]), TRE Polska (ćwiczenia fizyczne mające na celu uwalnianie od napięć i stresu [19]), portale: stressfree.pl [20] obserwowany na mediach społecznościowych przez około 17 800 osób), program online mający na celu zarządzać energią życiową w stresie 8xO Wojciecha Eichelbergera [21], czy wreszcie w wielu organizacjach wdraża się programy zarządzania stresem na poziomie jednostki lub całej organizacji [22]. [1] Roik, J. (2008). Choroby cywilizacyjne. Gliwice Wydawnictwo: Złote Myśli [2] Pollard, T.M. (1997). Physiological consequences of everyday psychosocial stress. Collegium Antropologicum, 21(1), 17-28. W: Leka, S., Jain J. (przeł. Orlak, K.) (2013). Zagrożenia psychospołeczne w środowisku pracy i ich wpływ na zdrowie. Warszawa: Stowarzyszenie Zdrowa Praca Warszawa. [3] Arndt, J., Nananamibia, S., Tausk, F. (2010). Stres a atopowe zapalenie skóry. Dermatologia po dyplomie 2010 ;1(1):9-16 [4] Huber, L., (2010). Style adaptacyjne do sytuacji stresowych w różnych grupach wiekowych, a choroby cywilizacyjne XXI wieku. 268 Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2): 268-275 [5] Murray, C.J.L. i Lopez, A. (1996). Global Health Statistics: A compendium of incidence, prevalence and mortality estimates for over 2000 conditions. Cambridge: Harvard School of Public Health. W: Leka, S., Jain J. (przeł. Orlak, K.) (2013). Zagrożenia psychospołeczne w środowisku pracy i ich wpływ na zdrowie. Warszawa: Stowarzyszenie Zdrowa Praca Warszawa. [6] Gracz, J. Sankowski, T. (2007). Psychologia aktywności sportowej. Poznań: Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu. [7] Blecharz, J. Siekańska, M. (2010). Radzenie sobie z emocjami we wczesnych stadiach rozwoju sportowego. W: Krawczyński, M. (2010). Psychologia sportu dzieci i młodzieży. [8] Glapa, A. Bronikowski, M. (2014). Sport jako forma dążenia do perfekcjonizmu. Zeszyty Naukowe WSKFiT, 9:37-41. [9] Parzelski, D. Nowak, A. (2006). Zaangażowanie w sport w ujęciu teorii dynamicznej psychologii społecznej. [10] Główny Urząd Statystyczny. Kultura Fizyczna w 2017 roku. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/sport/kultura-fizyczna-w-2017-roku,13,1.html [11] Multisport, Kantar TNS, MultiSport Index 2018 Aktywnie po zdrowie https://www.benefitsystems.pl/fileadmin/user_upload/MULTISPORT_INDEX_2018_RAPORT.pdf [12] Główny Urząd Statystyczny, Imprezy Masowe w 2016 roku. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/sport/sportowe-imprezy-masowe-w-2016-roku,10,4.html [13] Pawelska N, (2016) Analiza motywów i strategii poznawczych wykorzystywanych w trakcie zawodów u sportowców trenujących biegi maratońskie. Warszawa. Praca magisterska pod kierunkiem Dariusza Parzelskiego. SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny Wydział Psychologii. [14] Grądzka, K. (2014) Stres a bieganie, czy trening zawsze jest dobry na odstresowanie? Magazynbieganie.pl, https://www.magazynbieganie.pl/stres-bieganie-czy-trening-zawsze-jest-dobry-na-odstresowanie/ [15] Karwiński, M. (2011). Zagadnienia stabilności zatrudnienia na stanowisku pierwszego trenera w polskich klubach piłkarskich. [16] Gulan, U. (2012). Uwarunkowania tworzenia profesji menedżerów sportowych w Polsce. Praca doktorska. Promotor dr hab. Beata Glinka, prof. UW. Katedra Teorii Organizacji WZ UW Zakład Przedsiębiorczości i Innowacji Organizacyjnych. [17] Juśkiewicz, K. (2010). Wpływ zachowań rodziców na rozwój kariery młodych tenisistów. Sport Wyczynowy 2010, nr 1/533 [18] http://mindfulness.com.pl/o-nas/ [19] http://tre-polska.pl/ [20] stressfree.pl [21] https://wojciecheichelberger.pl/metoda-8xo/ [22] Molek-Winiarska, D. (2010). Organizacyjne i indywidualne programy zarządzania stresem. Współczesne zarządzanie nr 1/2010 Kwartalnik Środowisk Naukowych i Liderów Biznesu.

Brak kwalifikacji o zbliżonym charakterze.

1. Etap weryfikacji
1.1. Metody
Zestawy efektów uczenia się są sprawdzane wyłącznie za pomocą następujących metod:
- test teoretyczny - zestaw 1,
- rozmowa z komisją walidacyjną, zwaną dalej "komisją" (wywiad swobodny) - zestawy 1, 2, 3, 4,
- analiza dowodów i deklaracji (nagrania video, audio, materiały: konspekty, programy, skrypty treningu wyobrażeniowego, przedstawione ćwiczenia, pomoce dydaktyczne) - zestawy 2, 3, 4,
- obserwacja w warunkach symulowanych (symulacja fragmentu sesji indywidualnej z użyciem metody biofeedback HRV) - umiejętność "Stosuje metody pracy z ciałem mające na celu regulowanie poziomu pobudzenia i emocji" z zestawu 2.
1.2. Zasoby kadrowe
Komisja składa się z co najmniej 3 członków, którymi mogą zostać:
- psycholog sportu - osoba z wykształceniem psychologicznym (na poziomie magisterskim) i z dyplomem studiów podyplomowych z psychologii sportu, zajmująca się od co najmniej 5 lat pracą w obszarze psychologii sportu,
- psycholog sportu - osoba z wykształceniem psychologicznym (co najmniej na poziomie magisterskim) i z dyplomem studiów podyplomowych z psychologii sportu, zajmująca się od co najmniej 3 lat pracą w obszarze psychologii sportu,
- psycholog z co najmniej dwuletnim udokumentowanym doświadczeniem we współpracy z klientami w zakresie radzenia sobie z emocjami lub stresem albo psycholog z co najmniej dwuletnim udokumentowanym doświadczeniem i dorobkiem naukowym w zakresie emocji, motywacji i stresu. Co najmniej jeden z członków komisji musi posiadać doświadczenie w zakresie działań związanych z wdrażaniem Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.
1.3. Sposób organizacji walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne
Instytucja certyfikująca musi zapewnić monitor/rzutnik, komputer (z klawiaturą i myszką), dostęp do Internetu, głośnik, tablicę flipchart, czyste kartki, flamastry, urządzenie biofeedback HRV.
2. Etapy identyfikowania i dokumentowania
Nie określa się wymagań do tych etapów.

Projekt kwalifikacji był szeroko konsultowany. W konsultacjach środowiskowych i opiniach specjalistów pojawił się silnie akcentowany argument, że kwalifikacja powinna być adresowana do osób z wykształceniem z obszaru psychologii. Wnioskodawca odniósł się do uwag oraz dostosował opis kwalifikacji ograniczając dostęp do niej jedynie do osób z ukończonymi studiami magisterskimi z obszaru psychologii.