Podstawowe pojęcia

Certyfikowanie to inaczej mówiąc nadawanie kwalifikacji. Jest to ciąg działań, w efekcie których osoba ubiegająca się o kwalifikację, otrzymuje dokument potwierdzający nadanie określonej kwalifikacji. Zgodnie z ustawą o ZSK certyfikowanie następuje po uzyskaniu pozytywnego wyniku walidacji. Certyfikować mogą wyłącznie instytucje, które są do tego uprawnione. Kształcenie (szkolenie) oraz walidacja i certyfikowanie mogą być realizowane w ramach tej samej instytucji. Tak działają np. szkoły podstawowe i uczelnie oraz niektóre ośrodki i firmy oferujące szkolenia. Kształcenie, […]

Jest to zestaw stwierdzeń, które najbardziej ogólnie charakteryzują wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne, odpowiadające danemu poziomowi PRK (Polskiej Ramy Kwalifikacji). W ramie polskiej są charakterystyki poziomów PRK pierwszego i drugiego stopnia.  Charakterystyki pierwszego stopnia są uniwersalne – odnoszą się do wszystkich rodzajów kwalifikacji. Charakterystyki drugiego stopnia zostały opracowane w czterech wariantach: 

Efektami uczenia się nazywamy wiedzę, umiejętności oraz kompetencje społeczne nabyte w procesie szeroko rozumianego uczenia się – uczenia się nie tylko w szkole i na studiach, ale także w toku pracy zawodowej oraz różnych innych aktywności. Efekty uczenia się wskazane w opisie kwalifikacji określają: W teorii efekty uczenia się dzielimy na trzy kategorie. Jednakże w rzeczywistości wiedza, którą ma człowiek, zawsze obejmuje komponent umiejętności, umiejętności zawierają elementy wiedzy, a na kompetencje społeczne […]

W ramach ZSK „instytucją certyfikującą” (IC) jest firma szkoleniowa, uczelnia lub inny podmiot, który otrzymał od ministra właściwego uprawnienie do nadawania konkretnej kwalifikacji. W szerszym ujęciu określenie instytucja certyfikująca oznacza podmiot, który nadaje kwalifikacje.

Jeżeli osoby uzyskujące kwalifikację, dobrze sobie potem radzą w zadaniach, do których dopasowano wymagania określone w opisie danej kwalifikacji, to oznacza że ta kwalifikacja jest dobrej jakości. W pierwszej kolejności o jakości kwalifikacji decyduje dobór efektów uczenia się (kompetencji) wymaganych od osoby ubiegającej się o nadanie danej kwalifikacji. Z drugiej strony na jakość nadanych kwalifikacji wpływa wiarygodność walidacji (sprawdzania czy osoba ubiegająca się o kwalifikację ma wymagane kompetencje).

Kompetencjami społecznymi nazywamy zdolność do autonomicznego i odpowiedzialnego wypełniania swoich zadań zawodowych oraz uczestniczenia w życiu społecznym, z uwzględnieniem kontekstów etycznych. W terminologii przyjętej w ZSK „kompetencje społeczne” są jedną z trzech wyróżnionych kategorii efektów uczenia się. W wymaganiach dla poszczególnych kwalifikacji mowa jest o kompetencjach społecznych odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. Termin „kompetencje społeczne” występuje także w różnych dziedzinach nauki (np. w psychologii, socjologii, pedagogice), […]

Jest to formalne stwierdzenie, że osoba w sposób zgodny z obowiązującą procedurą udowodniła, że osiągnęła wymagane efekty uczenia się (kompetencje) ustalone dla danej kwalifikacji. Dokumentem potwierdzającym nadanie kwalifikacji może być n.p. świadectwo, dyplom, certyfikat. Warunkiem nadania kwalifikacji jest uzyskanie przez daną osobę pozytywnego wyniku walidacji (sprawdzenia czy wymagane efekty uczenia się zostały osiągnięte).Kwalifikacje mogą nadawać wyłącznie uprawnione do tego instytucje. Takie rozumienie terminu […]

Jest kilka różnych rodzajów kwalifikacji cząstkowych, w tym m.in. uregulowane, wolnorynkowe, sektorowe, rzemieślnicze. W porównaniu do kwalifikacji pełnych w kwalifikacjach cząstkowych zakres wymaganych kompetencji jest węższy. Zwykle te wymagania powiązane są z wyraźnie określonymi rodzajami działań. Kwalifikacja cząstkowa może stanowić rozszerzenie lub pogłębienie kwalifikacji pełnej (np. lekarze mogą uzyskać specjalizację lub certyfikat uprawniający do badań USG). Kwalifikacja cząstkowa może być wymagana do zatrudnienia na określonym stanowisku, (np. kierowcy […]

Ustawa o ZSK dzieli kwalifikacje na pełne i cząstkowe. Kwalifikacje pełne nadawane są wyłącznie w ramach oświaty i szkolnictwa wyższego, po ukończeniu szkoły podstawowej i średniej oraz po ukończeniu studiów. Wszystkie rodzaje kwalifikacji pełnych wymienione są w art. 8 ustawy o ZSK.

Ustawa o ZSK kwalifikacjami rzemieślniczymi nazywa te, dla których wymagania egzaminacyjne ustala Związek Rzemiosła Polskiego. Kwalifikacje rzemieślnicze uzyskują osoby, które złożyły stosowne egzaminy przed komisjami egzaminacyjnymi izb rzemieślniczych.

Kwalifikacja sektorowa nie jest uregulowana powszechnie obowiązującymi przepisami. Jest to kwalifikacja o charakterze zawodowym, która odpowiada na konkretne potrzeby branży lub sektora. Uprawnienie do nadawania kwalifikacji sektorowej może uzyskać wyłącznie instytucja prowadząca działalność w obszarze danej branży lub sektora.

Kwalifikacja uregulowana funkcjonuje na podstawie przepisów prawa, z wyłączeniem przepisów dotyczących systemu edukacji (według terminologii przyjętej w ustawie o ZSK świadectwa szkolne oraz dyplomy ukończenia studiów.nie są kwalifikacjami uregulowanymi) Z punktu widzenia gospodarki i rynku pracy kwalifikacje uregulowane są niezbędnym uzupełnieniem kwalifikacji pełnych nabywanych w systemach oświaty i szkolnictwa wyższego. O włączeniu do ZSK kwalifikacji uregulowanej decyduje minister właściwy dla danej kwalifikacji. Kwalifikacja uregulowana nie musi być włączona do ZSK.

Kwalifikacje wolnorynkowe (dawniej rynkowe) funkcjonują na „wolnym rynku kwalifikacji”, to znaczy nie są uregulowane w powszechnie obowiązujących przepisach. Kwalifikacje wolnorynkowe tworzą dla siebie niektóre duże firmy, korporacje, stowarzyszenia i organizacje. Kwalifikacje te mogą dotyczyć działań o charakterze zawodowym oraz innych rodzajów aktywności, w tym m.in. działalności wychowawczej (np. sprawności i stopnie harcerskie). O włączeniu do ZSK kwalifikacji wolnorynkowej decyduje minister właściwy dla danej kwalifikacji na wniosek zainteresowanego środowiska. Kwalifikacja wolnorynkowa nie musi […]

Ministrowie odpowiedzialni za działy administracji rządowej są właściwi dla kwalifikacji należących do kierowanych przez nich działów. Minister właściwy dla danej kwalifikacji: Dla kwalifikacji tylko jeden minister może być właściwy. Dotyczy to także kwalifikacji, które funkcjonują w obszarze kilku działów administracji rządowej. W razie wątpliwości, który minister jest właściwy, w ustaleniu kto ma zająć się tą kwalifikacją, pomaga minister koordynator ZSK.

W ZSK osiągnięciem jest oddzielnie sprawdzona i formalnie potwierdzona część kompetencji (efektów uczenia się) wymaganych dla kwalifikacji. Oddzielnie potwierdzić można tylko te wymagania, które w opisie kwalifikacji są przedstawione w postaci modułu – wyodrębnionego zestawu efektów uczenia się powiązanych ze sobą i tworzących pewną całość.

Dla osiągnięcia wiarygodności nadawanych kwalifikacji w ZSK obowiązuje zewnętrzne zapewniania jakości walidacji i certyfikowania. Zadanie to wykonują instytucje zewnętrzne wobec instytucji, która nadaje kwalifikacje. W ustawie o ZSK są przepisy dotyczące powierzania funkcji podmiotu zewnętrznego zapewniania jakości (PZZJ) wobec instytucji certyfikującej (IC). PZZJ prowadzi ciągły monitoring działań IC oraz okresową ewaluację zewnętrzną tych działań.

Polska Rama Kwalifikacji (PRK) jest opisem wyodrębnionych w Polsce poziomów kwalifikacji. Podobnie jak w wielu innych krajach, PRK jest jednym z podstawowych elementów systemu kwalifikacji. W polskiej ramie, podobnie jak w ramie europejskiej (ERK), wyróżnia się 8 poziomów kwalifikacji. Im wyższy poziom PRK, tym większe są wymagania od osób ubiegających się o kwalifikacje. W polskiej ramie znajdują się ogólne charakterystyki każdego poziomu PRK.

Poziom PRK (Polskiej Ramy Kwalifikacji) informuje ogólnie o zakresie i złożoności (stopniu trudności) wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych wymaganych od osób ubiegających się o kwalifikacje danego poziomu. Poziom PRK poszczególnych kwalifikacji wynika z porównania wymagań w opisie danej kwalifikacji z charakterystykami poziomów w ramie kwalifikacji. W polskiej ramie wyodrębniono 8 poziomów, które odnoszą się bezpośrednio do 8 poziomów Europejskiej Ramy Kwalifikacji. Kwalifikacjom, które wymagają najmniej zaawansowanych […]

Przeniesienie osiągnięć oznacza uznanie przez instytucję certyfikującą (IC) pozytywnego wyniku walidacji, która została przeprowadzona przez inną instytucję. Przenoszenie osiągnięć umożliwia rezygnację z ponownego sprawdzania wcześniej potwierdzonych kompetencji osoby, która ubiega się o kwalifikację. Ustawa o ZSK daje możliwość przeniesienia osiągnięć, ale instytucja certyfikująca IC nie jest do tego zobowiązana.

Przypisanie poziomu PRK do kwalifikacji następuje po porównaniu wymaganych dla danej kwalifikacji kompetencji (efektów uczenia się) z charakterystykami poziomów w Polskiej Ramie Kwalifikacji. Porównania dokonuje powołany do tego zadania zespół ekspertów. Do kwalifikacji pełnych odpowiednie poziomy PRK zostały przypisane w art. 8 ustawy o ZSK.Przypisanie poziomu PRK do kwalifikacji cząstkowych odbywa się według zasad określonych w ustawie o ZSK.

Rada Interesariuszy ZSK (RI) jest organem opiniodawczo-doradczym ministra koordynatora ZSK. Rada wspiera ministra koordynatora ZSK w zapewnianiu spójności i porównywalności oraz usprawnianiu mechanizmów funkcjonujących w ramach ZSK. Skład Rady Interesariuszy ZSK określony jest w ustawie o ZSK. W Radzie są przedstawiciele pracodawców i związków zawodowych, szkolnictwa wyższego i oświaty oraz działających na rynku firm szkoleniowych. Kadencja członka Rady trwa cztery lata (może zostać przedłużona tylko raz). Koniec kadencji […]

Sektorowe ramy kwalifikacji zawierają charakterystyki poziomów, w których wykorzystywane są sformułowania używane w poszczególnych sektorach lub branżach. Ułatwia to określenie poziomów PRK kwalifikacji funkcjonujących w danym sektorze (branży). W zależności od potrzeby danego środowiska SRK mają różną liczbę poziomów (np. od poziomu 3 do 7, od poziomu 2 do 6). Zawsze jednak poziomy w ramach sektorowych powinny odpowiadać odpowiednim poziomom Polskiej Ramy Kwalifikacji . SRK powstają w tych środowiskach (sektorach, […]

Umiejętność jest to nabyta zdolność do efektywnego wykonywania określonych działań i zadań oraz rozwiązywania problemów. W terminologii przyjętej w ZSK „umiejętności” są jedną z trzech wyróżnionych kategorii efektów uczenia się. W wymaganiach dla poszczególnych kwalifikacji mowa jest o umiejętnościach odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. W języku potocznym (także w niektórych opracowaniach i dokumentach) wyrazy „umiejętności”, „wiedza”, „kompetencje” i „kwalifikacje” często używane są zamiennie.

W terminologii przyjętej w ZSK „walidacja” oznacza sprawdzenie, czy osoba ubiegająca się o nadanie kwalifikacji osiągnęła wymagane kompetencje. Walidacji może podlegać całość lub tylko wyodrębniona część wymagań, które są w opisie kwalifikacji. Nie należy mylić walidacji z uznawaniem kwalifikacji. Jeżeli kwalifikacja nadana za granicą zostanie uznana w kraju przez uprawnioną do tego instytucję, to ta kwalifikacja jest ważna. Osoba, która uzyskała taką kwalifikację, nie musi ponownie poddawać się walidacji.

W terminologii przyjętej w ZSK „wewnętrzne zapewnianie jakości” oznacza monitorowanie i okresową ewaluację swoich czynności związanych z certyfikowaniem, wykonywane przez instytucję certyfikującą (IC). Obowiązek posiadania przez każdą instytucję certyfikującą wewnętrznego systemu zapewniania jakości został wprowadzony ustawą o ZSK. Wewnętrzne zapewnianie jakości wzmacnia samokontrolę instytucji certyfikującej (IC) w toku nadawania kwalifikacji, służy również doskonaleniu tych działań. Obowiązek posiadania wewnętrznego systemu zapewniania jakości dotyczy także […]

Na wiedzę składają się poznane przez ludzi obiekty i fakty, procesy, zasady i prawidłowości oraz znajomość tworzonych przez naukę teorii. W terminologii przyjętej w ZSK „wiedza” oznacza jedną z trzech wyróżnionych w PRK kategorii efektów uczenia się. W wymaganiach dla poszczególnych kwalifikacji mowa jest o wybranych elementach wiedzy – znajomości opisów obiektów oraz faktów, zasad, teorii i praktyk odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. W języku potocznym (także […]

W ZSK termin „zewnętrzne zapewnianie jakości” oznacza monitorowanie i okresową ewaluację czynności związanych z certyfikowaniem, które wykonuje podmiot zewnętrzny wobec instytucji certyfikującej (IC). Obowiązek zewnętrznego zapewniania jakości został wprowadzony ustawą o ZSK. Zewnętrzne zapewnianie jakości wzmacnia przestrzeganie standardów w zakresie nadawania kwalifikacji. Wspomaga również instytucje certyfikujące (IC) w doskonaleniu działań związanych z walidacją i certyfikowaniem.

Jest to publiczny rejestr prowadzony w systemie teleinformatycznym, w którym wpisane są wszystkie kwalifikacje włączone do ZSK. Wpis do tego rejestru oznacza, że kwalifikacja jest wiarygodna i ma przypisany poziom PRK. Kwalifikacji, które nie są włączone do ZSK, nie można wpisać do ZRK. Dane o kwalifikacjach gromadzone w ZRK są publicznie dostępne na portalu kwalifikacje.gov.pl

Zintegrowany System Kwalifikacji funkcjonuje w Polsce od 2016 r. w wyniku uchwalenia przez Sejm RP specjalnej ustawy. Zintegrowany system obejmuje dużą część polskich kwalifikacji, które zostały do niego włączone na mocy przepisów ustawy lub przez ministrów.właściwych. W zintegrowanym systemie obowiązują ustalone standardy opisywania kwalifikacji oraz przypisywania do kwalifikacji poziomu PRK. Przepisy ustawy regulują włączanie kwalifikacji do systemu oraz funkcjonowanie Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji. W ustawie są również przepisy dotyczące certyfikowania i zapewniania jakości […]