W ustawie o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji wprowadzono kilka istotnych zmian, które zostały uchwalone 30 sierpnia 2023 roku. 

W dzienniku ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 września 2023 r. (poz. 2005) opublikowano Ustawę o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw.
Artykuł 9 tej ustawy wprowadza zmiany w ustawie o ZSK, które dotyczą:

1. nowych określeń zdefiniowanych w ustawie,
2. modyfikacji nazwy i definicji kwalifikacji rynkowej,
3. sprawozdawczości,
4. certyfikowania i certyfikatów,
5. włączania kwalifikacji do ZSK.

Uchylone zostały niektóre przepisy dotyczące kwalifikacji archiwalnej oraz kwalifikacji zawieszonej (art. 30-35). Dostosowano również brzmienia poszczególnych przepisów do wprowadzonych w ustawie zmian oraz zaktualizowano nazewnictwo. Zmiany te weszły w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.

Ad 1.

Do ustawy o ZSK wprowadzono nowy rodzaj kwalifikacji — kwalifikacje sektorowe (art. 2 pkt 11b). Są to nieuregulowane odrębnymi przepisami kwalifikacje o charakterze zawodowym, które:

• odpowiadają na potrzeby danej branży lub sektora i uwzględniają ich specyfikę,
• są nadawane przez podmioty prowadzące działalność statutową w obszarze danej branży lub sektora, którym zostało nadane uprawnienie do certyfikowania danej kwalifikacji sektorowej.

Dokumentem potwierdzającym nadanie tego rodzaju kwalifikacji jest certyfikat kwalifikacji sektorowej.
Z wnioskiem o włączenie kwalifikacji sektorowej do ZSK mogą wystąpić podmioty prowadzące działalność w obszarze danej branży lub danego sektora (art. 15a).
Zewnętrzne zapewnianie jakości walidacji i certyfikowania kwalifikacji sektorowych, które nadają Branżowe Centra Umiejętności, wykonuje Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie (art. 51 ust. 1a).

W ramach nowelizacji zdefiniowano również inne nowe określenia:

1. Objętość kwalifikacji (art.2 ust. 8a).
   Jest to określona w godzinach miara orientacyjnego nakładu pracy, który jest potrzebny do nabycia wymaganych dla danej kwalifikacji efektów uczenia się.

2. Kwalifikacje rzemieślnicze (art. 2 pkt 11b).
   Przed nowelizacją ten rodzaj kwalifikacji w poszczególnych przepisach ustawy określano opisowo jako „Kwalifikacje potwierdzone dyplomami mistrza i świadectwami czeladniczymi wydawanymi po przeprowadzeniu egzaminów w zawodach, o których mowa w art. 3 ust. 3a ustawy z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle”

3. Kwalifikacje włączone do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (art. 2 pkt 12a).
   Są to kwalifikacje pełne i cząstkowe z przypisanym poziomem Polskiej Ramy Kwalifikacji, które zostały włączone do systemu zgodnie z przepisami ustawy o ZSK.

Ad 2.

Zmieniona została nazwa kwalifikacji, które dotychczas określano w ustawie jako kwalifikacje „rynkowe”. Aktualna nazwa kwalifikacji tego rodzaju to kwalifikacje wolnorynkowe (art. 2 pkt 11).

Równocześnie zmodyfikowano definicję tego rodzaju kwalifikacji.

Kwalifikacje wolnorynkowe są to nieuregulowane odrębnymi przepisami kwalifikacje, które:

• odpowiadają na potrzeby społeczne lub potrzeby rynku pracy,
• są nadawane przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą, którym zostało nadane uprawnienie do certyfikowania danej kwalifikacji wolnorynkowej

Dokumentem potwierdzającym nadanie tego rodzaju kwalifikacji jest certyfikat kwalifikacji wolnorynkowej.

Zewnętrzne zapewnianie jakości walidacji i certyfikowania tych kwalifikacji organizowane jest tak samo, jak dla kwalifikacji rynkowych przed nowelizacją.

Ad 3.

Ważne dla wszystkich instytucji certyfikujących zmiany nastąpiły w artykule 65, który dotyczy przekazywania informacji kwartalnej.

1. Informacje kwartalne przekazuje się według stanu na ostatni dzień danego kwartału a nie według stanu na dzień ich przekazania (art. 65 ust. 1).
2. Doprecyzowano termin przekazywania informacji kwartalnej - instytucja certyfikująca jest obowiązana do przekazania tych informacji w terminie 20 dni roboczych po zakończeniu każdego kwartału kalendarzowego (art. 65 ust. 2).
3. Instytucje nadające kwalifikacje rzemieślnicze przekazują informację tylko o liczbie wydanych certyfikatów (art. 65 ust. 2a)
4. uchylono ustęp 3 o podawaniu do publicznej wiadomości przekazywanych informacji kwartalnych.

Ad 4.

Według znowelizowanej ustawy o ZSK instytucja certyfikująca rozpoczyna certyfikowanie kwalifikacji wolnorynkowej lub kwalifikacji sektorowej od dnia nadania uprawnienia do certyfikowania danej kwalifikacji (art. 62) .

Przed tą nowelizacją rozpoczęcie certyfikowania było możliwe dopiero po podpisaniu przez ministra właściwego umowy z instytucją, która będzie pełnić funkcję zewnętrznego zapewniania jakości w stosunku instytucji nadającej daną kwalifikację.

Na Instytucję certyfikującą nałożono obowiązek prowadzenia strony internetowej, na której są szczegółowe informacje o opłatach, oraz o sposobie organizowania i przeprowadzania walidacji (art. 47 ust. 4).

W znowelizowanej ustawie dodano przepisy precyzujące zasady wydawania oraz obowiązującą treść certyfikatów (art. 49a).

1. Warunkiem wydania certyfikatu kwalifikacji wolnorynkowej lub certyfikatu kwalifikacji sektorowej jest potwierdzenie w drodze walidacji osiągnięcia wszystkich efektów uczenia się wymaganych dla danej kwalifikacji (art. 49a ust 1).
2. Certyfikat zawiera:
   1. nazwę dokumentu - „certyfikat kwalifikacji wolnorynkowej” albo „certyfikat kwalifikacji sektorowej”;
   2. nazwę kwalifikacji;
   3. nazwę i siedzibę instytucji certyfikującej;
   4. informacje dotyczące posiadacza certyfikatu:
      1. imię (imiona) i nazwisko,
      2. datę urodzenia;
   5. numer certyfikatu nadany przez instytucję certyfikującą;
   6. znak graficzny określony w przepisach (wydanych na podstawie art. 10 ust. 4  ustawy o ZSK);
   7. imię (imiona) i nazwisko oraz podpis osoby upoważnionej do wydania certyfikatu;
   8. nazwę miejscowości i datę wydania certyfikatu;
   9. okres ważności certyfikatu.
            (art. 49a ust. 2)
3. Instytucja certyfikująca prowadzi ewidencję wydanych certyfikatów obejmującą:
   1. dane, o których mowa wyżej w pkt 2, 4, 5 i 8;
   2. informacje o datach przeprowadzenia walidacji i podmiotach przeprowadzających walidację;
   3. informacje o osiągnięciach uznanych na podstawie art. 49 ust. 1 lub 2.
      Ewidencja ta może być prowadzona w postaci papierowej lub elektronicznej.
            (art. 49a ust. 3 i 5)
4. Dane o posiadaczach certyfikatów oraz protokoły z przeprowadzonych walidacji są przechowywane w ewidencji przez okres 5 lat, licząc od dnia wystawienia danego certyfikatu.
                (art. 49a ust. 4 i 6)

Ad 5.

Włączanie do ZSK kwalifikacji wolnorynkowych i sektorowych odbywa się na podstawie przepisów art. 14, 15 i art. 15a i 15b, które powstały jako modyfikacja przepisów regulujących poprzednio włączanie do ZSK kwalifikacji rynkowych.

Przepisy te w zasadniczej części są analogiczne. Istniejące w nich różnice wynikają z tego, że w przeciwieństwie do kwalifikacji wolnorynkowych, kwalifikacje sektorowe są powiązane z konkretną branżą (sektorem) i funkcjonowaniem Branżowych Centrów Umiejętności.

Zmiany wprowadzone w przepisach dotyczących włączania kwalifikacji rynkowych:

1. Wyrazy kwalifikacja rynkowa we wszystkich miejscach zamieniono odpowiednio na wyrazy „kwalifikacja wolnorynkowa” lub „kwalifikacja sektorowa”.
2. W art. 14 usunięto ust. 2, który umożliwiał złożenie wraz z wnioskiem o włączenie kwalifikacji rynkowej do ZSK wniosku o nadanie uprawnienia do certyfikowania tej kwalifikacji.
3. W art. 15 i w art.15 b istotnie zmodyfikowano strukturę opisu kwalifikacji, oraz brzmienie poszczególnych fragmentów opisu w stosunku do tego, co przed nowelizacją obowiązywało we wniosku o włączenie do ZSK kwalifikacji rynkowej.

Ważniejsze modyfikacje wprowadzone do opisu kwalifikacji (wolnorynkowej oraz sektorowej) przedstawiono w tabeli poniżej.