Deklaracja dostępności

W ZSK “akumulowanie osiągnięć” oznacza zdobywanie kwalifikacji “na raty”. W takim przypadku osoba ubiegająca się o kwalifikację poddaje ocenie swoje kompetencje w kilku etapach, które nie następują bezpośrednio jeden po drugim.

Oddzielnie sprawdzone i formalnie potwierdzone mogą być tylko te kompetencje, które są powiązane ze sobą i tworzą pewną całość. W opisie wymagań dla kwalifikacji stanowią one wyodrębniony moduł (tzw. zestaw efektów uczenia się).

Możliwość akumulowania osiągnięć wprowadzono w Polsce w szkolnictwie wyższym w 2005 r. w związku z wdrażaniem procesu bolońskiego, którego elementem jest ECTS (Europejski system transferu i akumulacji punktów). W rozpoczętej w 2012 r. reformie naszego szkolnictwa zawodowego także pojawiły się się rozwiązania umożliwiające akumulowanie osiągnięć. Od 2015 r. taką możliwość zapewnia ustawa o ZSK.

Certyfikowanie to inaczej mówiąc nadawanie kwalifikacji. Jest to ciąg działań, w efekcie których osoba ubiegająca się o kwalifikację, otrzymuje dokument potwierdzający nadanie określonej kwalifikacji. Zgodnie z ustawą o ZSK certyfikowanie następuje po uzyskaniu pozytywnego wyniku walidacji. Certyfikować mogą wyłącznie instytucje, które są do tego uprawnione.

Kształcenie (szkolenie) oraz walidacja i certyfikowanie mogą być realizowane w ramach tej samej instytucji. Tak działają np. szkoły podstawowe i uczelnie oraz niektóre ośrodki i firmy oferujące szkolenia.

Kształcenie, walidacja i certyfikowanie mogą też być rozdzielone i odbywać się w różnych instytucjach, np  egzaminy zawodowe i maturalne dla uczniów szkół średnich przeprowadzają okręgowe komisje egzaminacyjne. Instytucje te wydają również dokumenty potwierdzające nadanie kwalifikacji. 

Jest to zestaw stwierdzeń, które najbardziej ogólnie charakteryzują wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne, odpowiadające danemu poziomowi PRK (Polskiej Ramy Kwalifikacji). W ramie polskiej są charakterystyki poziomów PRK pierwszego i drugiego stopnia.

Charakterystyki pierwszego stopnia są uniwersalne – odnoszą się do wszystkich rodzajów kwalifikacji. Charakterystyki drugiego stopnia zostały opracowane w czterech wariantach:

• dla kwalifikacji o charakterze zawodowym,
• dla kwalifikacji nadawanych w ramach szkolnej edukacji ogólnej,
• dla kwalifikacji nadawanych po uzyskaniu kwalifikacji pełnej na poziomie 4,
• dla kwalifikacji nadawanych w ramach szkolnictwa wyższego.

Efektami uczenia się nazywamy wiedzę, umiejętności oraz kompetencje społeczne nabyte w procesie szeroko rozumianego uczenia się - uczenia się nie tylko w szkole i na studiach, ale także w toku pracy zawodowej oraz różnych innych aktywności.

Efekty uczenia się wskazane w opisie kwalifikacji określają:

• wiedzę - co trzeba wiedzieć i rozumieć,
• umiejętności - co trzeba umieć robić, oraz
• kompetencje społeczne - do jakich odpowiedzialności trzeba być przygotowanym, żeby uzyskać daną kwalifikację.

W teorii efekty uczenia się dzielimy na trzy kategorie. Jednakże w rzeczywistości wiedza, którą ma człowiek, zawsze obejmuje komponent umiejętności, umiejętności zawierają elementy wiedzy, a na kompetencje społeczne człowieka musi składać się pewna wiedza i jakieś umiejętności.

W opisach kwalifikacji poszczególne efekty uczenia się mogą być zarówno specyficzne dla danej kwalifikacji jak i bardziej uniwersalne - np. dotyczyć kompetencji ogólnozawodowych.

W ramach ZSK “instytucją certyfikującą” (IC) jest firma szkoleniowa, uczelnia lub inny podmiot, który otrzymał od ministra właściwego uprawnienie do nadawania konkretnej kwalifikacji

W szerszym ujęciu określenie instytucja certyfikująca oznacza podmiot, który nadaje kwalifikacje.

Jeżeli osoby uzyskujące kwalifikację, dobrze sobie potem radzą w zadaniach, do których dopasowano wymagania określone w opisie danej kwalifikacji, to oznacza że ta kwalifikacja jest dobrej jakości.

W pierwszej kolejności o jakości kwalifikacji decyduje dobór efektów uczenia się (kompetencji) wymaganych od osoby ubiegającej się o nadanie danej kwalifikacji. Z drugiej strony na jakość nadanych kwalifikacji wpływa wiarygodność walidacji (sprawdzania czy osoba ubiegająca się o kwalifikację ma wymagane kompetencje).

Kompetencjami społecznymi nazywamy zdolność do autonomicznego i odpowiedzialnego wypełniania swoich zadań zawodowych oraz uczestniczenia w życiu społecznym, z uwzględnieniem kontekstów etycznych.

W terminologii przyjętej w ZSK “kompetencje społeczne” są jedną z trzech wyróżnionych kategorii efektów uczenia się. W wymaganiach dla poszczególnych kwalifikacji mowa jest o kompetencjach społecznych odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej.

Termin “kompetencje społeczne” występuje także w różnych dziedzinach nauki (np. w psychologii, socjologii, pedagogice), w których jest definiowany w sposób odpowiedni do danej dziedziny.

W języku potocznym (także w niektórych opracowaniach i dokumentach) wyrazy “kompetencje” “wiedza”, “umiejętności”, i “kwalifikacje” często używane są zamiennie.

Jest to formalne stwierdzenie, że osoba w sposób zgodny z obowiązującą procedurą udowodniła, że osiągnęła wymagane efekty uczenia się (kompetencje) ustalone dla danej kwalifikacji. Dokumentem potwierdzającym nadanie kwalifikacji może być n.p. świadectwo, dyplom, certyfikat.

Warunkiem nadania kwalifikacji jest uzyskanie przez daną osobę pozytywnego wyniku walidacji (sprawdzenia czy wymagane efekty uczenia się zostały osiągnięte).Kwalifikacje mogą nadawać wyłącznie uprawnione do tego instytucje.

Takie rozumienie terminu “kwalifikacja” jest spójne z definicjami przyjętymi w Zaleceniu Rady UE oraz w ustawie o ZSK.

Jest kilka różnych rodzajów kwalifikacji cząstkowych, w tym m.in. uregulowane, wolnorynkowe, sektorowe, rzemieślnicze.

W porównaniu do kwalifikacji pełnych, w kwalifikacjach cząstkowych zakres wymaganych kompetencji jest węższy. Zwykle te wymagania powiązane są z wyraźnie określonymi rodzajami działań.

Kwalifikacja cząstkowa może stanowić rozszerzenie lub pogłębienie kwalifikacji pełnej (np. lekarze mogą uzyskać specjalizację lub certyfikat uprawniający do badań USG).

Kwalifikacja cząstkowa może być wymagana do zatrudnienia na określonym stanowisku (np. kierowcy autobusu muszą mieć odpowiednie prawo jazdy)

Ustawa o ZSK kwalifikacjami rzemieślniczymi nazywa te, dla których wymagania egzaminacyjne ustala Związek Rzemiosła Polskiego.

Kwalifikacje rzemieślnicze uzyskują osoby, które złożyły stosowne egzaminy przed komisjami egzaminacyjnymi izb rzemieślniczych.

Kwalifikacja sektorowa nie jest uregulowana powszechnie obowiązującymi przepisami. Jest to kwalifikacja o charakterze zawodowym, która odpowiada na konkretne potrzeby branży lub sektora. Uprawnienie do nadawania kwalifikacji sektorowej może uzyskać wyłącznie instytucja prowadząca działalność w obszarze danej branży lub sektora.

Kwalifikacja uregulowana funkcjonuje na podstawie przepisów prawa, z wyłączeniem przepisów dotyczących systemu edukacji (według terminologii przyjętej w ustawie o ZSK świadectwa szkolne oraz dyplomy ukończenia studiów.nie są kwalifikacjami uregulowanymi)

Z punktu widzenia gospodarki i rynku pracy kwalifikacje uregulowane są niezbędnym uzupełnieniem kwalifikacji pełnych nabywanych w systemach oświaty i szkolnictwa wyższego.

O włączeniu do ZSK kwalifikacji uregulowanej decyduje minister właściwy dla danej kwalifikacji. Kwalifikacja uregulowana nie musi być włączona do ZSK.

Kwalifikacja wolnorynkowe (dawniej rynkowe) funkcjonują na „wolnym rynku kwalifikacji”, to znaczy nie są uregulowane w powszechnie obowiązujących przepisach.

Kwalifikacje wolnorynkowe tworzą dla siebie niektóre duże firmy, korporacje, stowarzyszenia i organizacje. Kwalifikacje te mogą dotyczyć działań o charakterze zawodowym oraz innych rodzajów aktywności, w tym m.in. działalności wychowawczej (np. sprawności i stopnie harcerskie).

O włączeniu do ZSK kwalifikacji wolnorynkowej decyduje minister właściwy dla danej kwalifikacji na wniosek zainteresowanego środowiska. Kwalifikacja wolnorynkowa nie musi być włączona do ZSK.

Ministrowie odpowiedzialni za działy administracji rządowej są właściwi dla kwalifikacji należących do kierowanych przez nich działów.

Minister właściwy dla danej kwalifikacji:

• włącza ją do ZSK - potem nadzoruje jej funkcjonowanie,
• nadaje uprawnienia do jej certyfikowania.

Dla kwalifikacji tylko jeden minister może być właściwy. Dotyczy to także kwalifikacji, które funkcjonują w obszarze kilku działów administracji rządowej. W razie wątpliwości, który minister jest właściwy, w ustaleniu kto ma zająć się tą kwalifikacją, pomaga minister koordynator ZSK.

W ZSK przez osiągnięcia należy rozumieć wyodrębniony zbiór efektów uczenia się, których uzyskanie zostało potwierdzone w walidacji, stanowiący część wymagań dla danej kwalifikacji rynkowej.
W kontekście ZSK termin osiągnięcie ma inne znaczenie niż w języku potocznym – nie dotyczy osiągnięć w jakiejkolwiek dziedzinie. Odnosi się do zaliczenia części wymagań dla kwalifikacji, np. przedmiotu, modułu tematycznego, praktyki itp.

W kontekście ZSK podmiotem zewnętrznego zapewniania jakości jest instytucja, której minister właściwy powierzył funkcję zewnętrznego zapewniania jakości wobec instytucji certyfikującej. PZZJ zajmuje się wsparciem instytucji certyfikujących w odpowiednim prowadzeniu działań związanych z walidacją i certyfikowaniem. Prowadzi ciągły monitoring działań IC oraz okresową ewaluację zewnętrzną tych działań.

Minister właściwy może powierzyć funkcję zewnętrznego zapewniania jakości kwalifikacji uregulowanej podmiotowi z listy PZZJ lub innemu wybranemu przez siebie podmiotowi.
Podmiotowi wybranemu z listy PZZJ minister właściwy powierza pełnienie funkcji zewnętrznego zapewniania jakości wobec danej instytucji certyfikującej przez zawarcie odpowiedniej umowy.

Opis ośmiu wyodrębnionych w Polsce poziomów kwalifikacji odpowiadających odpowiednim poziomom europejskich ram kwalifikacji, sformułowany za pomocą ogólnych charakterystyk efektów uczenia się dla kwalifikacji na poszczególnych poziomach, ujętych w kategoriach wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych. Najkrócej można powiedzieć, że Polska Rama Kwalifikacji jest opisem krajowej struktury poziomów kwalifikacji w ZSK.

W polskojęzycznych dokumentach i opracowaniach dotyczących ram kwalifikacji początkowo używano terminu krajowe ramy kwalifikacji. O jego zastąpieniu określeniem Polska Rama Kwalifikacji zdecydowano w toku prac poprzedzających przyjęcie przez Międzyresortowy Komitet Sterujący do spraw KRK dla uczenia się przez całe życie pierwszego słownika terminologicznego dot. ram kwalifikacji.

Zakres i stopień złożoności wymaganych efektów uczenia się dla kwalifikacji danego poziomu, sformułowanych za pomocą ogólnych charakterystyk efektów uczenia się. W PRK wyodrębniono 8 poziomów, które odnoszą się bezpośrednio do 8 poziomów Europejskiej Ramy Kwalifikacji.

Wszystkie kwalifikacje włączone do ZSK mają przypisany poziom PRK. Kwalifikacjom o najwęższym zakresie i najniższym stopniu złożoności przypisuje się 1. poziom PRK, kolejne poziomy PRK wiążą się z coraz wyższymi wymaganiami. Kwalifikacje niewłączone do ZSK nie mogą mieć przypisanego poziomu PRK.

W języku potocznym wyraz poziom często używany jest do wyrażenia oceny jakościowej (niski poziom nauczania, wysoki poziom artystyczny itp.). W kontekście ZSK wyrazu poziom odniesionego do ram kwalifikacji nie można używać do wyrażania ocen tego rodzaju.

W kontekście ZSK przenoszenie osiągnięć oznacza uznawanie przez instytucję certyfikującą pozytywnego wyniku walidacji (poszczególnych zestawów efektów uczenia się), która została przeprowadzona przez inne instytucje.
Ustawa o ZSK daje instytucji certyfikującej możliwość uznania osiągnięć, które nie były walidowane pod jej nadzorem, ale instytucje certyfikujące nie są zobowiązane do pozytywnego rozpatrzenia każdej prośby o przeniesienie osiągnięć zgłaszanej przez osoby ubiegające się o kwalifikację.

Przenoszenie osiągnięć umożliwia rezygnację z powtarzania walidacji efektów, które zostały wcześniej poddane procesowi walidacji.

Rozstrzygnięcie, podjęte na zasadach określonych w ustawie, o ustaleniu poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji dla danej kwalifikacji, na podstawie porównania efektów uczenia się wymaganych dla tej kwalifikacji z charakterystykami poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Poziomy PRK poszczególnych kwalifikacji pełnych zostały ustalone bezpośrednio w ustawie o ZSK. Poziom PRK przypisuje się wyłącznie kwalifikacjom cząstkowym (włączanym do ZSK). Przypisanie poziomu PRK kwalifikacjom cząstkowym odbywa się według zasad określonych w ustawie o ZSK. Porównania wymaganych dla danej kwalifikacji (cząstkowej) efektów uczenia się z charakterystykami poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji dokonuje zespół ekspertów, który przygotowuje rekomendację stanowiącą podstawę przypisania poziomu PRK przez ministra właściwego.

Rada Interesariuszy ZSK jest organem złożonym z przedstawicieli środowisk i instytucji zainteresowanych funkcjonowaniem kwalifikacji, który wspiera ministra koordynatora ZSK w zapewnianiu spójności i porównywalności rozwiązań funkcjonujących w ramach ZSK oraz w ukierunkowywaniu rozwoju ZSK.

Skład Rady Interesariuszy ZSK określono w ustawie o ZSK. Kadencja członka Rady trwa cztery lata (może zostać przedłużona tylko raz). Koniec kadencji połowy członków Rady następuje co dwa lata.

Opis poziomów kwalifikacji funkcjonujących w danym sektorze lub branży; poziomy Sektorowych Ram Kwalifikacji odpowiadają odpowiednim poziomom Polskiej Ramy Kwalifikacji.
Charakterystyki poziomów kwalifikacji w sektorowych ramach mogą być mniej ogólne niż w PRK. Składniki opisu poziomu (deskryptory) w sektorowych ramach kwalifikacji uwzględniają konteksty właściwe dla danej dziedziny.

Sektorowe ramy kwalifikacji powstaną tylko w tych dziedzinach działalności, w których pojawi się potrzeba stworzenia takiego narzędzia. Sektorowa rama kwalifikacji może zostać włączona do ZSK, o ile spełnia warunki określone w ustawie o ZSK.

Słownik Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji

Przyswojona w procesie uczenia się zdolność do wykonywania zadań i rozwiązywania problemów właściwych dla dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej.
Termin umiejętności w kontekście ZSK oznacza jedną z trzech wyróżnionych w PRK kategorii efektów uczenia się. Poszczególne kategorie efektów uczenia się w PRK (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) nie mogą być traktowane całkowicie rozłącznie, ponieważ efekty uczenia się określane jako wiedza zawsze obejmują pewien komponent umiejętności, umiejętności zawsze zawierają pewne elementy wiedzy, a składnikiem kompetencji społecznych zawsze są jakieś umiejętności i pewna wiedza.

Należy też brać pod uwagę, że w języku potocznym (także w niektórych opracowaniach i dokumentach) często są używane zamiennie takie wyrazy jak: wiedza, umiejętności, kompetencje i kwalifikacje.

Sprawdzenie, czy osoba ubiegająca się o nadanie określonej kwalifikacji, niezależnie od sposobu uczenia się tej osoby, osiągnęła wyodrębnioną część lub całość efektów uczenia się wymaganych dla tej kwalifikacji.

Walidacja jest procesem wielowymiarowym i wieloetapowym, obejmującym identyfikowanie, dokumentowanie i weryfikację efektów uczenia się określonej osoby. Identyfikowanie i dokumentowanie są szczególnie ważne w przypadku osób, które uczyły się, nie korzystając ze zorganizowanych form kształcenia. Dla wiarygodności walidacji konieczne jest wskazanie jasnych kryteriów weryfikacji, dostosowanych do charakteru efektów uczenia się.

Nie należy mylić walidacji z uznawaniem kwalifikacji. Jeżeli nadana za granicą kwalifikacja zostanie uznana przez uprawnioną instytucję w kraju, to osoba ją posiadająca nie musi ponownie poddawać się walidacji.

W Polsce nie ma tradycji wyraźnego wyodrębniania walidacji jako etapu w procesie, który kończy się nadaniem kwalifikacji. Z tego powodu w języku polskim brakowało odpowiedniej nazwy dla tego procesu. W tej sytuacji przyjęto termin walidacja, będący spolszczeniem angielskiego validation.

W kontekście ZSK termin wewnętrzne zapewnianie jakości oznacza monitorowanie i okresową ewaluację czynności związanych z nadawaniem kwalifikacji wykonywane przez instytucję certyfikującą. Obowiązek posiadania przez każdą instytucję certyfikującą wewnętrznego systemu zapewniania jakości został wprowadzony ustawą o ZSK.

Wewnętrzne zapewnianie jakości wzmacnia samokontrolę instytucji certyfikującej w toku nadawania kwalifikacji, służy również doskonaleniu mechanizmów wpływających na jakość nadawanych kwalifikacji.
Obowiązek posiadania wewnętrznego systemu zapewniania jakości dotyczy także podmiotów, które przeprowadzają walidację na podstawie upoważnienia instytucji certyfikującej.

Zbiór opisów obiektów i faktów, zasad, teorii oraz praktyk, przyswojonych w procesie uczenia się, odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej.
Termin wiedza w kontekście ZSK oznacza jedną z trzech wyróżnionych w PRK kategorii efektów uczenia się.

Poszczególne kategorie efektów uczenia się w PRK (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) nie mogą być traktowane całkowicie rozłącznie, ponieważ efekty uczenia się określane jako wiedza zawsze obejmują pewien komponent umiejętności, umiejętności zawsze zawierają pewne elementy wiedzy, a składnikiem kompetencji społecznych zawsze są jakieś umiejętności i pewna wiedza.

Należy też brać pod uwagę, że w języku potocznym (także w niektórych opracowaniach i dokumentach) często są używane zamiennie takie wyrazy jak: wiedza, umiejętności, kompetencje i kwalifikacje.

W kontekście ZSK termin zewnętrzne zapewnianie jakości oznacza monitorowanie i okresową ewaluację czynności związanych z nadawaniem kwalifikacji, wykonywane przez podmiot zewnętrzny wobec instytucji certyfikującej.
Obowiązek zewnętrznego zapewnianie jakości został wprowadzony ustawą o ZSK. Zewnętrzne zapewnianie jakości wzmacnia przestrzeganie standardów w zakresie nadawania kwalifikacji i wspomaga instytucje certyfikujące w doskonaleniu procesów związanych z walidacją i certyfikowaniem.

Rejestr publiczny prowadzony w systemie teleinformatycznym, ewidencjonujący kwalifikacje włączone do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.

Kwalifikacje włączone do ZSK są wpisane do ZRK niezależnie od tego, czy figurują w innych rejestrach (wykazach, spisach) prowadzonych na potrzeby poszczególnych resortów, branż, środowisk i instytucji.

Obecność kwalifikacji w zintegrowanym rejestrze oznacza, że jej wiarygodność została potwierdzona przez władze publiczne, oraz że ma ona określony poziom PRK.

Kwalifikacji, które nie zostały włączone do ZSK, nie można wpisać do ZRK.

Dane o kwalifikacjach gromadzone w ZRK są publicznie dostępne na portalu ZSK.

Wyodrębniona część Krajowego Systemu Kwalifikacji, w której obowiązują określone w ustawie standardy opisywania kwalifikacji oraz przypisywania poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji do kwalifikacji, zasady włączania kwalifikacji do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji i ich ewidencjonowania w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji, a także zasady i standardy certyfikowania kwalifikacji oraz zapewniania jakości nadawania kwalifikacji.

Zintegrowany System Kwalifikacji obejmuje dużą część polskich kwalifikacji, które są do niego włączone z mocy ustawy lub mogą być włączane decyzją właściwych ministrów.

Poza zintegrowanym systemem mogą w Polsce funkcjonować kwalifikacje, które nie zostały włączone do tego systemu, jednak takie kwalifikacje nie mają przypisanego poziomu PRK i nie mogą zostać wpisane do Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji.